جرم مشروب در خانه

نگهداری، تولید یا حتی مصرف مشروبات الکلی در فضای خونه تو ایران، قصه پیچیده ای داره که از جنبه های مختلف قانونی قابل بررسیه. اگه شما هم دغدغه یا کنجکاوی در مورد عواقب حقوقی این موضوع دارید، این مقاله قراره یه راهنمای کامل و خودمونی باشه تا بدونید دقیقاً با چه قوانینی طرف هستید و چه مجازات هایی در انتظارتونه.

توی کشور ما، قوانین مربوط به مشروبات الکلی حسابی جدیه و از نظر شرعی و قانونی ممنوعیت های خاص خودش رو داره. این ممنوعیت ها فقط به خاطر مسائل مذهبی نیست، بلکه ریشه اش تو خطرات اجتماعی و فردی ای هست که مصرف الکل می تونه ایجاد کنه. مثلاً وقتی کسی مشروب می خوره، کنترلش رو از دست میده و این می تونه باعث خیلی از اتفاقات ناخوشایند مثل دعوا، تصادف یا حتی جرم های بزرگتر بشه.

به خاطر همین هم قانون گذار ما، از سال های خیلی دور، برای هر کاری که به مشروبات الکلی مربوط میشه، از مصرف و نگهداری گرفته تا تولید و خرید و فروش، مجازات های سنگینی رو در نظر گرفته. خیلی ها فکر می کنن فقط شرب خمر (مشروب خوردن) جرمه، در صورتی که نگهداری اون تو خونه یا حتی تو ماشین هم می تونه کلی دردسر براتون درست کنه.

اصلاً چرا نگهداری مشروب در خونه جرمه؟

شاید براتون سوال باشه که چرا حتی نگه داشتن مشروب تو فضای خصوصی خونه هم جرمه. خب، اینجا باید یه تفکیک مهم انجام بدیم بین جرم حدی و جرم تعزیری. این دو تا اصطلاح حقوقی، خیلی با هم فرق دارن و دونستن شون کمکتون می کنه تا بهتر موضوع رو بفهمید.

تفاوت بین حدی و تعزیری

کلاً توی قانون ما، جرم ها دو دسته اند: حدی و تعزیری. جرم حدی، اون جرمی هست که مجازاتش رو خود شرع مشخص کرده و قاضی نمیتونه کم یا زیادش کنه. مثلاً مجازات شرب خمر یا همون مشروب خوردن، از نوع حدی هست. یعنی اگر کسی اثبات بشه که مشروب خورده، مجازات مشخصی داره که همون 80 ضربه شلاق هست و نمیشه براش تخفیف گرفت، مگر تو موارد خیلی خاص مثل توبه قبل از اثبات جرم. تازه اگه خدای نکرده کسی چند بار این جرم رو تکرار کنه، مجازات های سنگین تری هم در انتظارشه.

اما جرم تعزیری، جرمی هست که مجازاتش رو قانون گذار مشخص می کنه و بسته به شرایط و تشخیص قاضی، ممکنه قابل تخفیف یا حتی تعلیق باشه. خوشبختانه، نگهداری و تولید مشروب در خونه، جزو جرائم تعزیری محسوب میشه. یعنی اینجا دست قاضی برای بررسی پرونده و اعمال مجازات، کمی بازتره و ممکنه راهی برای تخفیف یا تعلیق وجود داشته باشه. پس اگه با اینجور پرونده ای سروکار دارید، حواستون باشه که فرق این دو دسته از جرم، چقدر می تونه تو سرنوشت پرونده تون تاثیرگذار باشه.

نگهداری مشروب در منزل چه مجازاتی داره؟ (ماده ۷۰۲ قانون مجازات اسلامی)

حالا بریم سراغ بخش اصلی قضیه: اگه تو خونه تون مشروب پیدا بشه، قانون دقیقاً چی میگه و چه مجازات هایی در انتظارتونه؟ طبق ماده 702 قانون مجازات اسلامی، نگهداری مشروبات الکلی یک جرم تعزیری محسوب میشه و مجازات های مشخصی براش تعیین شده. این مجازات ها شامل سه بخش اصلی هستن که در ادامه مفصل تر توضیح می دیم.

جزئیات مجازات اولیه: حبس، شلاق، جریمه نقدی

اگه خدای نکرده تو خونه تون مشروب کشف بشه، قاضی می تونه سه تا مجازات رو همزمان براتون در نظر بگیره:

• حبس: مجازات حبس برای این جرم، بین 6 ماه تا 1 سال هست. یعنی حداقل 6 ماه و حداکثر 1 سال باید زندان برید.
• شلاق: علاوه بر حبس، تا 74 ضربه شلاق هم براتون تعیین میشه. این شلاق، مثل شلاق شرب خمر (حدی) نیست و می تونه تحت شرایطی تخفیف پیدا کنه یا حتی تعلیق بشه که جلوتر در موردش حرف می زنیم.
• جزای نقدی: باید معادل 5 برابر ارزش عرفی (تجاری) مشروباتی که ازتون کشف شده، جریمه نقدی پرداخت کنید. این یعنی اگه مثلاً 10 لیتر مشروب داشته باشید که ارزش بازاری هر لیتر 1 میلیون تومن باشه، باید 50 میلیون تومن جریمه نقدی بدید. مبلغش کم نیست، پس حواستون باشه.

این مجازات ها ممکنه یه کم ترسناک به نظر بیان، اما باید بدونید که اینا حداکثر مجازات ها هستن و بسته به شرایط پرونده، اوضاع شما، سوابقتون و خیلی چیزای دیگه، ممکنه قاضی بتونه تو حکم نهایی تغییراتی بده.

مشروب دست ساز یا خارجی، فرقی داره؟

خیلی ها این سوال رو دارن که اگه مشروب دست ساز باشه (یعنی خودمون درست کرده باشیم) یا خارجی و قاچاق، مجازاتش فرق می کنه؟ از نظر ماده 702 قانون مجازات اسلامی، برای جرم «نگهداری» مشروب، فرقی بین مشروب دست ساز و خارجی نیست و مجازات ها همون هایی هست که بالاتر گفتیم. یعنی حبس، شلاق و جریمه نقدی.

اما یه نکته مهم اینجاست که اگه مشروب کشف شده، خارجی باشه و حجمش زیاد باشه یا شواهدی وجود داشته باشه که نشون بده شما قصد فروش یا قاچاقش رو داشتید، علاوه بر جرم نگهداری، ممکنه اتهام «قاچاق کالا» هم بهتون بخوره. این قضیه، پرونده رو پیچیده تر می کنه و مجازات های قاچاق هم جداگانه بهش اضافه میشه. مثلاً ممکنه جریمه نقدی برای قاچاق کالا تا 10 برابر ارزش مشروب هم بره و حتی اموالتون هم ضبط بشه. پس اگه با مشروب خارجی سروکار دارید، باید حسابی حواستون رو جمع کنید.

بطری خالی مشروب چی؟ اونم جرمه؟

یکی دیگه از سوالات پرتکرار اینه که اگه فقط شیشه یا بطری خالی مشروب تو خونه باشه، آیا اونم جرم محسوب میشه؟ خوشبختانه، طبق قانون اصلاح مبارزه با مواد مخدر (ماده 20)، نگهداری ابزار یا ظروف مصرف مواد مخدر جرمه، ولی این قانون شامل بطری های خالی مشروب نمیشه. یعنی اگه فقط شیشه یا بطری خالی مشروب رو تو خونه داشته باشید، از نظر قانونی مجرم شناخته نمیشید و بابتش مجازات نمیشید. پس خیالتون از این بابت راحت باشه.

وقتی مشروب تو ماشین باشه چی میشه؟

حالا فرض کنید مشروب تو خونه نیست، ولی تو ماشینتون پیدا شده. آیا اینجا هم همون قوانین اعمال میشه یا فرق داره؟ جواب اینه که بله، مجازات حمل و نگهداری مشروبات الکلی تو ماشین هم دقیقاً شبیه نگهداری تو خونه هست و همون ماده 702 قانون مجازات اسلامی شاملش میشه.

همون مجازات خونه؟

وقتی مشروب تو ماشین کشف میشه، همون مجازات های حبس (6 ماه تا 1 سال)، شلاق (تا 74 ضربه) و جزای نقدی (5 برابر ارزش عرفی مشروب) براتون اعمال میشه. فرقی نمیکنه که مشروب دست ساز باشه یا خارجی، کم باشه یا زیاد (البته تا یه حدی که الان توضیح میدم). یعنی اساساً، قانون بین فضای خونه و فضای خودرو برای نگهداری مشروب، تفاوت زیادی قائل نشده.

اما یه نکته کوچیک اما مهمی که اینجا وجود داره، بحث اثبات مالکیت هست. توی ماشین، ممکنه افراد دیگه ای هم باشن و اثبات اینکه مشروب برای کی بوده، گاهی اوقات می تونه پیچیده تر باشه. اینجاست که نقش وکیل متخصص حسابی پررنگ میشه تا بتونه بهترین دفاع رو براتون انجام بده.

ضبط ماشین؛ آره یا نه؟

اینجا یه فرق اساسی هست که باید حسابی بهش دقت کنید: طبق تبصره یک ماده 703 قانون مجازات اسلامی، اگه میزان مشروبات الکلی کشف شده تو ماشین، بیشتر از 20 لیتر باشه، علاوه بر مجازات های بالا، ماشینتون هم ممکنه ضبط بشه! این یعنی یه ضرر مالی سنگین دیگه که میتونه بهتون وارد بشه. حالا این ضبط شدن ماشین دو حالت داره:

1. اگه صاحب ماشین خودش خبر داشته که مشروب تو ماشین حمل میشه، ماشین به نفع دولت ضبط میشه.
2. اگه صاحب ماشین خبر نداشته باشه (مثلاً ماشین رو داده به کس دیگه و اون شخص توش مشروب حمل کرده)، در این صورت به جای ضبط ماشین، باید معادل قیمت ماشین رو به عنوان جریمه نقدی پرداخت کنه.

پس ببینید چقدر حجم مشروب میتونه تو سرنوشت ماشینتون تاثیرگذار باشه. این دیگه چیزی نیست که بشه راحت از کنارش گذشت و حتماً باید خیلی مواظب باشید، مخصوصاً اگه ماشینتون رو به کسی امانت میدید یا کسی باهاش تردد می کنه.

خودمون مشروب درست کنیم، چه حکمی داره؟

بعضی ها فکر می کنن اگه خودشون تو خونه مشروب درست کنن، چون قصد فروش ندارن و فقط برای مصرف شخصیه، پس جرم کمتری داره یا اصلاً جرم نیست. اما این فکر کاملاً اشتباهه! تولید مشروبات الکلی، حتی به مقدار خیلی کم و فقط برای مصرف شخصی، طبق قانون جرم محسوب میشه و مجازات های خودش رو داره.

مجازات تولید مشروب در خانه

مجازات تولید مشروب در منزل هم دقیقاً مثل نگهداری اون، مشمول ماده 702 قانون مجازات اسلامی میشه. یعنی:

• حبس: 6 ماه تا 1 سال.
• شلاق: تا 74 ضربه.
• جزای نقدی: 5 برابر ارزش عرفی (تجاری) محصول تولید شده.

پس فرقی نمی کنه که شما این مشروب رو از خارج وارد کرده باشید، از کسی خریده باشید یا خودتون تو خونه درستش کرده باشید؛ اصل بر اینه که تولید و نگهداری این ماده ممنوعه و مجازات های مشابهی داره. نکته جالب اینجاست که با توجه به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، اگه شرایطی برای تخفیف وجود داشته باشه، قاضی می تونه مدت حبس رو کمتر کنه. اما این به معنی این نیست که جرم از بین میره یا مجازات ها حذف میشن.

جریمه نقدی مشروب دست ساز چطوری حساب میشه؟

گفتیم که جریمه نقدی برای تولید یا نگهداری مشروب، 5 برابر ارزش عرفی (تجاری) اون محصوله. حالا سوال اینه که این ارزش عرفی برای مشروب دست ساز چطور محاسبه میشه؟

اینجا کارشناس های قضایی وارد عمل میشن. اونا میان و با توجه به نرخ روز بازار برای مشروبات مشابه (حالا چه خارجی، چه داخلی که به صورت غیرقانونی خرید و فروش میشه)، یه قیمت تخمینی برای هر لیتر مشروب دست ساز شما در نظر می گیرن. بعد اون عدد رو در 5 ضرب می کنن تا مبلغ جریمه نقدی مشخص بشه. پس فکر نکنید چون خودتون درست کردید، ارزشی نداره و جریمه ای هم نداره. ارزش گذاری کاملاً بر اساس عرف بازار هست و میتونه مبلغ سنگینی از آب دربیاد.

امکان تخفیف یا تعلیق مجازات هست؟

یکی از مهمترین سوالات برای کسانی که درگیر اینجور پرونده ها میشن، اینه که آیا میشه مجازات رو کم کرد یا اصلاً اجراش رو به تعویق انداخت؟ تا همین چند سال پیش، طبق تبصره 3 ماده 703 قانون مجازات اسلامی، مجازات های نگهداری و تولید مشروب به هیچ وجه قابل تعلیق نبودن. یعنی حتی اگه برای اولین بار هم مرتکب می شدید، قاضی نمیتونست حکم رو متوقف کنه.

رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور؛ یه خبر خوب!

اما یه خبر خوب (البته برای متهمان!) در سال 1398 اومد. دیوان عالی کشور با صدور «رأی وحدت رویه شماره 778»، آب پاکی رو ریخت روی دست این تبصره و اعلام کرد که مجازات های تعزیری ماده 702 (یعنی حبس، شلاق و جزای نقدی برای نگهداری و تولید مشروب) قابل تعلیق هستن. این یعنی یه تحول بزرگ تو این زمینه!

تعلیق مجازات یعنی چی؟ یعنی قاضی میتونه اجرای مجازات شما رو برای یه مدت مشخص (مثلاً 1 تا 5 سال) متوقف کنه. اگه تو این مدت شما هیچ جرم دیگه ای مرتکب نشید و دستورات دادگاه رو رعایت کنید، مجازاتتون کاملاً بخشیده میشه. اما اگه دوباره خطا کنید، هم مجازات جرم جدید رو میگیرید و هم مجازات تعلیق شده رو براتون اجرا می کنن. این رأی وحدت رویه، کلی راه جدید برای دفاع و تخفیف باز کرده و نشون میده که حتی تو پرونده های اینجوری هم میشه امیدوار بود.

چه چیزایی باعث تخفیف مجازات میشه؟

حالا که فهمیدیم مجازات های تعزیری قابل تخفیف و تعلیق هستن، سوال اینه که قاضی بر اساس چه چیزایی میتونه این تخفیف رو اعمال کنه؟ طبق ماده 6 قانون کاهش مجازات حبس تعزیری و سایر قوانین، چندین عامل میتونه روی تصمیم قاضی تاثیر بذاره:

• نداشتن سابقه کیفری: اگه برای اولین بار باشه که درگیر همچین پرونده ای میشید و سابقه جرمی ندارید، شانس تخفیفتون خیلی بیشتره.
• همکاری با مراجع قضایی: اگه تو مراحل تحقیقات، صداقت داشته باشید و با بازپرس و پلیس همکاری کنید، این هم میتونه یه امتیاز مثبت باشه.
• ندامت و ابراز پشیمانی: نشون دادن پشیمانی و تعهد به عدم تکرار جرم، همیشه برای قاضی مهمه.
• بیماری، کهولت سن یا وضعیت خاص: اگه بیماری خاصی دارید، یا سنتون بالاست، یا مثلاً سرپرست خانواده هستید و زندان رفتن شما مشکلات زیادی رو برای بقیه ایجاد می کنه، اینها هم میتونن از دلایل تخفیف باشن.
• فقدان سوء نیت یا انگیزه پست: اگه مثلاً ثابت بشه که قصدی برای فروش یا سوءاستفاده نداشته اید و مشروب فقط برای مصرف شخصی بوده، این هم میتونه کمک کننده باشه.

خلاصه که موارد زیادی هستن که میشه روشون مانور داد تا قاضی رو به سمت تخفیف یا تعلیق مجازات ترغیب کرد. اینجا دیگه کار وکیل متخصص خیلی اهمیت پیدا می کنه تا بتونه بهترین دفاع رو براتون بچینه.

پرونده مشروب تو دادسرا و دادگاه چطور پیش میره؟

اگه خدای نکرده درگیر پرونده جرم مشروب در خانه شدید، دونستن مراحل رسیدگی قضایی میتونه کمکتون کنه تا کمتر سردرگم باشید و بدونید چه انتظاری باید داشته باشید. از لحظه ای که جرم کشف میشه تا وقتی که حکم نهایی صادر میشه، چندین مرحله وجود داره.

چطوری گزارش بدیم یا کشف میشه؟

کشف جرم نگهداری یا تولید مشروب معمولاً از دو طریق اصلی اتفاق میفته:

1. گزارش مردمی: ممکنه همسایه ها یا آشنایان از طریق تماس با کلانتری یا فوریت های پلیسی (مثل 110) گزارش بدن. تو این موارد، اگه نگران حفظ هویتتون هستید، میتونید درخواست کنید که هویتتون محرمانه بمونه. پلیس موظفه در حد امکان این رو رعایت کنه.
2. کشف توسط ضابطین قضایی: گاهی اوقات هم تو بازرسی های عادی یا طی عملیات های خاص، توسط پلیس یا سایر ضابطین قضایی کشف میشه. ممکنه با حکم ورود به منزل، یا در بازرسی ماشین در خیابان این اتفاق بیفته.

بعد از کشف، پلیس یا ضابطین، مدارک و شواهد رو جمع آوری می کنن (مثلاً میزان مشروب، نوعش، و اگه ابزار تولیدی باشه، اونها رو هم ضبط می کنن). این مدارک بعداً تو دادسرا و دادگاه خیلی مهم میشن.

از کلانتری تا دادگاه؛ قدم به قدم

حالا که جرم کشف شد، پرونده شما این مراحل رو طی میکنه:

1. دادسرا:
   • پرونده تو دادسرا تشکیل میشه و برای تحقیقات مقدماتی می ره دست بازپرس.
   • بازپرس همه مدارک، اظهارات شما، و دفاعیاتتون رو بررسی می کنه. اگه احساس کنه جرم اتفاق افتاده و دلایل کافی هست، ممکنه قرار جلب به دادرسی صادر کنه.
   • بعدش پرونده می ره پیش دادستان که اون هم اگه موافق باشه، کیفرخواست رو صادر می کنه. کیفرخواست یعنی دادستان رسماً از شما شکایت کرده و خواستار مجازات شماست.
   • اگه بازپرس یا دادستان به دلایل کافی نرسن، ممکنه قرار منع تعقیب صادر بشه که یعنی پرونده مختومه میشه و شما تبرئه میشید.
2. دادگاه:
   • اگه کیفرخواست صادر بشه، پرونده میره دادگاه کیفری 2.
   • تو دادگاه، قاضی دوباره همه چیز رو بررسی می کنه، اظهارات شما و وکیلتون رو می شنوه و در نهایت حکم رو صادر می کنه. این حکم میتونه مجازات باشه یا حتی رأی برائت.

تو تمام این مراحل، مخصوصاً تو دادسرا، دفاعیات شما و وکیلتون خیلی مهمه. اینکه چطور حرف بزنید، چطور از خودتون دفاع کنید و چطور مدارک رو ارائه بدید، میتونه سرنوشت پرونده رو عوض کنه.

یه نمونه رأی: چطور میشه تو پرونده مشروب برائت گرفت؟

شاید فکر کنید تو این پرونده ها، امکان برائت گرفتن خیلی کمه، اما همیشه هم اینطور نیست. تو بعضی پرونده ها، با دفاع درست و وجود ابهاماتی تو مدارک، میشه رأی برائت گرفت. اجازه بدید یه نمونه واقعی (یا فرضی بر اساس واقعیت) رو براتون مثال بزنم تا ببینید چقدر نقش وکیل و دقت تو جزئیات مهمه.

فرض کنید یه آقایی تو یه رستوران عمومی، زیر صندلیش یه بطری مشروب پیدا میشه. پلیس اون آقا رو دستگیر می کنه و پرونده میره دادگاه. اولش حکم به مجازات صادر میشه، اما وکیل این آقا اعتراض می کنه (واخواهی) و دفاعیه جالبی رو مطرح می کنه.

تو این پرونده، وکیل با استدلال محکمی نشون میده که مشروب از دست متهم گرفته نشده و صرفاً از یه جای عمومی کشف شده. یعنی اثبات اینکه مشروب مال این آقا بوده، محل تردیده. این تردید، طبق اصل کلی اصاله البرائت (اصل بر بی گناهی فرده مگر اینکه خلافش ثابت بشه) باعث میشه که دادگاه به دلیل عدم اثبات مالکیت، حکم برائت صادر کنه.

این نمونه نشون میده که چقدر مهم ترین بخش تو این پرونده ها، «اثبات مالکیت» یا «اثبات جرم» توسط دادگاهه. اگه نتونن با دلیل و مدرک محکم ثابت کنن که مشروب مال شما بوده، یا شما تولیدش کردید، احتمال برائت وجود داره. اینجا دیگه فقط اطلاعات حقوقی خشک و خالی نیست که به درد میخوره، بلکه تجربه وکیل، فن بیانش و اینکه چطور بتونه این تردید رو تو دل قاضی بندازه، حرف اول رو میزنه.

حرف آخر: مشاوره حقوقی رو دست کم نگیرید!

همونطور که تا اینجا با هم مرور کردیم، جرم نگهداری و تولید مشروب در خانه یه داستان پیچیده قانونیه که از جنبه های مختلفی میشه بهش نگاه کرد. از مجازات های حبس و شلاق و جریمه نقدی گرفته تا امکان تخفیف و تعلیق مجازات، همه و همه نشون میده که این پرونده ها شوخی بردار نیستن و باید حسابی جدی گرفته بشن.

اینجا دیگه بحث فقط دونستن ماده های قانونی نیست، بلکه پیچ و خم های دادسرا و دادگاه، نحوه اثبات جرم، و روش های دفاعی که ممکنه در هر پرونده ای فرق کنه، حسابی اهمیت پیدا می کنه. به قول معروف، «کار را به کاردان بسپارید.»

پس اگه خدای نکرده خودتون یا یکی از عزیزانتون با همچین پرونده ای درگیر شد، اصلاً و ابداً دست تنها نمونید و به هیچ وجه بدون مشورت با یه وکیل متخصص قدم از قدم برندارید. یه وکیل خبره تو این زمینه میتونه بهترین راهنمایی رو بهتون بده، از حقتون دفاع کنه، و حتی کاری کنه که مجازاتتون تخفیف پیدا کنه یا حتی منجر به برائت بشه. اونا دقیقا میدونن چطور تو این مسیر پیچیده، از شما پشتیبانی کنن و بهترین نتیجه رو بگیرن.