وکیل معاضدتی و تسخیری

تا حالا فکر کردید اگه یه روزی توی یه مشکل حقوقی بزرگ افتادید و پول کافی برای گرفتن وکیل نداشتید، چی میشه؟ اینجا وکیل معاضدتی و وکیل تسخیری مثل یه فرشته نجات ظاهر میشن! این دو نهاد حقوقی به شما کمک می کنند تا حق و حقوقتون رو بگیرید، بدون اینکه بار سنگین هزینه های وکالت روی دوشتون باشه. با این وکلا، دیگه دسترسی به عدالت برای هیچ کس رویا نیست، حتی اگه جیبتون خالی باشه.

دسترسی به عدالت و داشتن حق دفاع، چیزیه که تو قانون اساسی هم بهش تاکید شده. فرض کنید یه نفر تو یه پرونده کاملاً حق باهاش باشه، ولی چون نتونه وکیل بگیره و حرفشو درست بزنه، حقش ضایع بشه. همینجاست که اهمیت وکیل معاضدتی و تسخیری مشخص میشه. این وکیل ها، بازوی کمکی سیستم قضایی ما هستن تا مطمئن بشن هیچ کس به خاطر نداشتن پول، از حقش محروم نمونه. توی این مقاله می خوایم قدم به قدم با هم ببینیم این وکیل ها دقیقاً کی هستن، چه فرقی با هم دارن، چه شرایطی برای گرفتن شون لازمه و چطور باید درخواست بدیم تا بتونیم از این خدمات قانونی استفاده کنیم. پس اگه دنبال یه راهنمای کامل و خودمونی هستید که پیچیدگی های حقوقی رو براتون ساده کنه، جای درستی اومدید. آماده اید بریم سراغش؟

وکیل معاضدتی: حمایت حقوقی تو دعواهای مدنی

اول از همه بریم سراغ وکیل معاضدتی. اصلاً این وکیل کیه و چه کاری برامون می کنه؟

وکیل معاضدتی یعنی چی؟

وکیل معاضدتی رو میشه یه جور وکیل حمایتی در نظر گرفت، البته تو دعواهای حقوقی. «معاضدت» یعنی کمک کردن. این وکیل ها برای کسایی تعیین می شن که تو یه پرونده حقوقی (مثل دعوای خانوادگی، مالی، ملکی و…) درگیر شدن، ولی دستشون تنگه و از پس هزینه وکیل برنمیان. هدف اصلی از وجود این نهاد، اینه که عدالت فقط مختص پولدارها نباشه و هر کسی، با هر شرایط مالی، بتونه از حق قانونی خودش دفاع کنه. فرض کنید یه نفر یه خونه داره، ولی یکی دیگه ادعای مالکیت می کنه و اون بنده خدا پول نداره وکیل بگیره. اینجا وکیل معاضدتی به دادش میرسه.

این وکیل ها معمولاً از طرف کانون وکلای دادگستری یا مرکز وکلای قوه قضاییه به شما معرفی میشن. یعنی شما مستقیم سراغ وکیل نمی رید، بلکه درخواست تون رو به این مراکز می دید و اون ها یه وکیل با پروانه معتبر براتون تعیین می کنن. پروانه معتبر هم یعنی از مراجع صلاحیت دار صادر شده باشه و اعتبارش به خاطر تعلیق یا محکومیت وکیل از بین نرفته باشه. ماده ۲۴ قانون وکالت هم به همین موضوع اشاره کرده و میگه کانون وکلا موظفه برای اشخاصی که توان پرداخت حق الوکاله ندارن، وکیل معاضدتی تعیین کنه.

فلسفه وجودی وکیل معاضدتی اینه که حق داشتن وکیل و دفاع از حق، یه حق همگانیه و نباید به خاطر موانع مالی، کسی ازش محروم بشه. خیلی ها ممکنه از وجود چنین حقوقی باخبر نباشن، واسه همین لازمه که مراجع قضایی و ضابطین دادگستری، افراد رو از این امکانات مطلع کنن تا هر کسی بتونه از حقوقش بهترین دفاع رو داشته باشه.

چه شرایطی برای گرفتن وکیل معاضدتی لازمه؟

خب، هر کسی نمی تونه همین طوری بگه وکیل معاضدتی می خوام. یه سری شرایط و قواعد داره که باید رعایت بشه:

• پول نداری، راستشو بگو: مهم ترین شرط اینه که واقعاً از نظر مالی توانایی پرداخت حق الوکاله رو نداشته باشید. این نداشتن پول فقط یه ادعا نیست، باید ثابتش کنید. مثلاً با شهادت دو نفر از آشنایان، تحقیقات محلی یا استعلاماتی که خود کانون وکلا انجام میده. اینجوری مطمئن میشن که واقعاً نیاز دارید.
• باید توی دعوا ذی نفع باشی: یعنی شما باید خودتون خواهان (کسی که شکایت کرده) یا خوانده (کسی که ازش شکایت شده) باشید. کسی که هیچ نفعی تو پرونده نداره، نمی تونه درخواست وکیل معاضدتی بده.
• ادعات باید محکم و درست باشه: این خیلی مهمه! شما نمی تونید یه دعوای الکی و بی اساس رو مطرح کنید و انتظار داشته باشید براتون وکیل معاضدتی بگیرن. کانون وکلا یا مرکز وکلا قبل از معرفی وکیل، مدارک و ادعاهای اولیه شما رو بررسی می کنن تا مطمئن بشن پرونده تون منطقی و قابل دفاع هست، نه اینکه فقط بخواید طرف مقابل رو اذیت کنید یا وقت دادگاه رو بگیرید.
• فقط برای دعواهای حقوقی: وکیل معاضدتی فقط برای پرونده های حقوقی مثل مسائل خانوادگی (طلاق، مهریه، نفقه)، مالی (طلب، چک، سفته)، ملکی (خرید و فروش، اجاره، تصرف عدوانی) و از این دست موارد تعیین میشه. پس اگه پرونده تون کیفریه، باید برید سراغ وکیل تسخیری که جلوتر توضیح میدم.

خلاصه که اگر این شرایط رو داشته باشید، درخواستتون بررسی میشه و در صورت تایید، یه وکیل معاضدتی خوب براتون انتخاب میشه تا بتونید از حق خودتون دفاع کنید.

چطوری درخواست وکیل معاضدتی بدیم؟

اگه شرایط بالا رو دارید و فکر می کنید وکیل معاضدتی به کارتون میاد، باید مراحل زیر رو طی کنید تا درخواستتون به جریان بیفته:

1. مراجعه به اداره معاضدت: اولین قدم اینه که برید به اداره معاضدت کانون وکلای دادگستری یا مرکز وکلای قوه قضاییه شهرتون. این ادارات تو هر شهری شعبه دارن و مسئول رسیدگی به این درخواست ها هستن. آدرس و ساعات کاری رو می تونید از سایت های مربوطه یا با تماس تلفنی پیدا کنید.
2. پر کردن درخواست نامه: اونجا یه فرم درخواست بهتون میدن که باید با دقت و صداقت پر کنید. تمام اطلاعات شخصی، مشخصات کامل پرونده (مثلاً شماره پرونده، موضوع دعوا، مشخصات طرف مقابل) و مهم تر از همه، دلیل عدم توانایی مالی تون برای پرداخت حق الوکاله رو باید توش بنویسید.
3. مدارک مورد نیاز رو آماده کن: یه سری مدارک هم لازمه که باید همراه درخواست نامه تون ببرید. این مدارک شامل:
   • مدارک شناسایی: مثل کارت ملی و شناسنامه.
   • اسناد و مدارک مربوط به دعوا: هرچیزی که به پرونده تون مربوط میشه، مثل قراردادها، اسناد مالکیت، برگه های دادخواست، اظهارنامه یا هر مدرک دیگه ای که ادعای شما رو ثابت می کنه.
   • مدارکی برای اثبات عدم تمکن مالی: این قسمت خیلی مهمه. می تونید یه استشهادنامه محلی ببرید که چند نفر از معتمدین محل زندگی تون تأیید کنن شما واقعاً از نظر مالی وضعیت مناسبی برای پرداخت حق الوکاله ندارید. گاهی هم خود کانون وکلا تحقیقات محلی انجام میده یا استعلام می گیره.
4. فرآیند بررسی درخواست و معرفی وکیل: بعد از اینکه درخواست و مدارک رو تحویل دادید، مسئولین مربوطه اون ها رو بررسی می کنن. اگه شرایطتون اوکی باشه و پرونده تون هم موجه تشخیص داده بشه، یه وکیل معاضدتی با تجربه و متخصص تو اون زمینه خاص بهتون معرفی می کنن. این وکیل موظفه پرونده شما رو قبول کنه و حق نداره بدون دلیل موجه و تایید شده، اون رو رد کنه.

باید صبور باشید، چون این فرآیند ممکنه کمی زمان ببره، ولی مطمئن باشید در صورت داشتن شرایط، از حمایت قانونی برخوردار خواهید شد.

حق الوکاله وکیل معاضدتی چگونه پرداخت می شود؟

این یکی از سوال های پرتکراره و خیلی ها نگرانش هستن. اصل بر اینه که شما به عنوان موکل، قرار نیست چیزی به وکیل معاضدتی پرداخت کنید. ولی یه استثنای مهم وجود داره که باید بهش توجه کنید:

اگه پرونده ای که وکیل معاضدتی براتون پیگیری می کنه، یه پرونده مالی باشه و شما توی اون دعوا برنده بشید و پول یا مالی بهتون تعلق بگیره (به اصطلاح حقوقی «محکوم به» وصول بشه)، اون وقت مبلغ حق الوکاله وکیل از همون پولی که برنده شدید، برداشته میشه. این کار هم کاملاً قانونی و بر اساس تعرفه های مصوب انجام میشه و جای نگرانی نیست.

اما اگه پرونده شما ماهیت مالی نداشته باشه (مثلاً پرونده طلاق بدون مطالبه مالی خاص) یا شما تو دعوا برنده نشید، یا حتی برنده بشید ولی به هر دلیلی نتونید پولی رو که حق تون شده وصول کنید (مثلاً طرف مقابل هم پول نداشته باشه)، در این صورت کانون وکلا یا مرکز وکلایی که وکیل رو به شما معرفی کرده، خودشون مسئول پرداخت حق الوکاله اون وکیل هستن. پس نگران نباشید، شما قرار نیست از جیب خودتون پولی بدید و این یکی از بزرگترین حمایت های قانونی از افراد کم بضاعت محسوب میشه.

حالا شاید بپرسید آیا وکیل معاضدتی می تونه پرونده رو قبول نکنه؟ معمولاً نه. وکلا طبق قانون و آیین نامه ها موظف هستن پرونده های معاضدتی رو قبول کنن و تو پیشبردش کوتاهی نکنن، مگه اینکه دلیل خیلی موجهی داشته باشن و مرجع مربوطه هم اون دلیل رو تایید کنه. مثلاً اگه واقعاً تخصص کافی تو اون زمینه خاص از وکالت نداشته باشه، یا مشغول پرونده های دیگه ای باشه که فرصت رسیدگی به پرونده جدید رو ازش بگیره.

وکیل تسخیری: تضمین حق دفاع تو دعواهای کیفری

بعد از وکیل معاضدتی، نوبت می رسه به وکیل تسخیری. این وکیل یه نقش خیلی حیاتی، مخصوصاً تو پرونده های کیفری داره و هدفش تضمین حق دفاعیه.

وکیل تسخیری کیست؟

وکیل تسخیری، وکیلیه که دادگاه برای یه متهم تو پرونده های کیفری تعیین می کنه. کلمه «تسخیر» اینجا به معنی تحت سیطره قرار گرفتن یا اجبار دادگاه به تعیین وکیل برای متهم هست. هدف اصلیش هم اینه که حق دفاع متهم به بهترین شکل ممکن تضمین بشه. حتی اگه متهم خودش نتونه یا نخواد وکیل بگیره. فکر کنید یه نفر متهم به یه جرمی شده و سر از بازداشتگاه درآورده، اما توان مالی برای گرفتن وکیل رو نداره یا اصلاً نمی دونه باید چیکار کنه. اینجا دادگاه برای اینکه حقش ضایع نشه و عدالت به درستی اجرا بشه، براش وکیل تسخیری تعیین می کنه. این کار نه تنها به نفع متهمه، بلکه به نفع کل سیستم قضاییه که عدالت به درستی اجرا بشه و حکمی بدون حضور وکیل و دفاع کافی صادر نشه.

مرجع تعیین کننده وکیل تسخیری، مستقیماً دادگاهی هست که داره به پرونده شما رسیدگی می کنه. نه کانون وکلا یا مرکز وکلا. قاضی پرونده بر اساس قانون، وظیفه داره که این وکیل رو تعیین کنه. ماده ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری هم همین موضوع رو تایید می کنه و میگه تو جرائم خاصی، دادگاه موظفه برای متهم وکیل تسخیری تعیین کنه تا حق دفاعش محترم شمرده بشه.

شرایط تعیین وکیل تسخیری

تعیین وکیل تسخیری هم شرایط خاص خودش رو داره که باید بهشون دقت کنید. اینجا شرایط کمی جدی تر هستن، چون پای آزادی و حقوق فردی در میان است:

• عدم تمکن مالی متهم: مثل وکیل معاضدتی، اگه متهم نتونه هزینه وکیل رو بده، می تونه درخواست وکیل تسخیری کنه. البته تو پرونده های کیفری، این موضوع یه کم فرق داره و دادگاه بیشتر به حق دفاع متهم اهمیت میده و ممکنه با انعطاف بیشتری به این موضوع نگاه کنه.
• جرایم اجباری (مهم ترین بخش): یه سری از جرایم هستن که انقدر سنگین و مهم اند که حتی اگه متهم درخواست وکیل نکنه یا بگه خودم نمی خوام وکیل داشته باشم، دادگاه حتماً باید براش وکیل تسخیری بگیره. این موارد رو خوب به خاطر بسپارید، چون اینجا حق دفاع یک تکلیف قانونی میشه:
  • جرایمی که مجازاتشون سلب حیات (مثل اعدام)، حبس ابد یا قطع عضو باشه.
  • جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که میزان دیه اون ها یک سوم دیه کامل یا بیشتر باشه.
  • جرایم تعزیری درجه ۴ و بالاتر (مثلاً حبس های طولانی مدت، مثل حبس بیش از ۵ تا ۱۰ سال).
  • وکیل در جرایم اطفال و نوجوانان: تو پرونده هایی که بچه ها یا نوجوان ها متهم هستن، مخصوصاً اگه پرونده شون تو دادگاه کیفری یک رسیدگی بشه، یا مجازاتش مستلزم پرداخت دیه یا ارش بیش از خمس دیه کامل باشه، یا جرایم تعزیری درجه شش و بالاتر باشه، اگه وکیل نداشته باشن، تعیین وکیل تسخیری ضروریه. اینجا دیگه سن متهم، اهمیت و ضرورت حضور وکیل رو دوچندان می کنه.
• فقط برای متهم: یه نکته خیلی مهم! وکیل تسخیری فقط برای متهم پرونده های کیفری تعیین میشه. شاکی (یعنی کسی که ازش جرم واقع شده) نمی تونه درخواست وکیل تسخیری بده. اگه شاکی هم پول نداشته باشه، باید بره سراغ وکیل معاضدتی (اگه از جنبه حقوقی دعوا بخواد خسارتش رو بگیره و پرونده ماهیت حقوقی پیدا کنه) یا خودش پیگیر پرونده باشه.

این شرایط نشون میده که قانون چقدر به حق دفاع متهم در پرونده های کیفری اهمیت میده و سعی در حمایت از اون داره.

نحوه درخواست وکیل تسخیری

مراحل درخواست وکیل تسخیری در مقایسه با وکیل معاضدتی، معمولاً ساده تر و مستقیم تره، چون مرجع تعیین کننده خود دادگاهه:

1. درخواست شفاهی یا کتبی از دادگاه: وقتی متهم شدید و پرونده تون تو دادگاه رسیدگی میشه، می تونید به قاضی پرونده شفاهی (یعنی با صحبت کردن در جلسه دادگاه یا در بازپرسی) یا کتبی (با نوشتن یک درخواست نامه) درخواست بدید که براتون وکیل تسخیری تعیین کنه. نیازی به پر کردن فرم های پیچیده یا مراجعه به ادارات جداگانه نیست.
2. نقش قاضی در تعیین وکیل: قاضی پرونده بعد از بررسی شرایط شما (مثلاً عدم توانایی مالی تون برای استخدام وکیل، یا مهم تر از اون، نوع جرمی که بهش متهم شدید که ممکنه از جرایم اجباری باشه) خودش از بین وکلای دادگستری، یه وکیل رو برای دفاع از شما تعیین می کنه. قاضی معمولاً وکیل رو از لیست وکلای حاضر در دادگستری یا از طریق کانون وکلا استعلام و انتخاب می کنه.

این سادگی در فرآیند درخواست، به این دلیله که قانون می خواد حق دفاع متهم بدون کمترین مانع، تضمین بشه و متهم در مراحل اولیه رسیدگی هم بتونه از کمک وکیل بهره مند بشه.

حق الوکاله وکیل تسخیری: چه کسی پرداخت می کند؟

تو مورد وکیل تسخیری، دیگه خیالتون کاملاً راحته! این یکی از بهترین خبرها برای متهمانی هست که توان مالی ندارن. حق الوکاله وکیل تسخیری رو به طور کامل و از ابتدا تا انتها، قوه قضاییه پرداخت می کنه. متهم هیچ نیازی نیست پولی بابت این موضوع بده و هیچ باری از نظر مالی روی دوشش نیست. این تضمین ۱۰۰ درصدی پرداخت هزینه، باعث میشه وکیل تسخیری هم با خیال راحت و با تمام توان از موکلش دفاع کنه.

اینکه متهم هیچ تعهدی به پرداخت حق الوکاله نداره، یکی از بزرگترین تفاوت ها و مزایای وکیل تسخیری نسبت به وکیل معاضدتیه. اینجا دیگه خبری از پرداخت از محل محکوم به نیست و کلاً متهم از هرگونه هزینه معاف میشه.

مثل وکیل معاضدتی، وکیل تسخیری هم نمی تونه پرونده رو رد کنه، مگر اینکه دلیل خیلی قانع کننده ای داشته باشه و دادگاه هم اون رو تایید کنه. هدف اصلی اینه که متهم هیچ وقت بدون وکیل و بی پناه نمونه و از حقش درست دفاع بشه.

مقایسه جامع: تفاوت های کلیدی وکیل معاضدتی و تسخیری

تا اینجا با وکیل معاضدتی و وکیل تسخیری آشنا شدیم. حالا وقتشه که تفاوت های اصلی این دو رو با هم مقایسه کنیم تا دیگه هیچ ابهامی نمونه. این جدول کمکتون می کنه تا سریع و راحت متوجه فرق هاشون بشید:

ویژگی	وکیل معاضدتی	وکیل تسخیری
حوزه دعوا	دعاوی حقوقی (خانواده، مالی، ملکی و…)	دعاوی کیفری
متقاضی/موکل	خواهان یا خوانده	فقط متهم
مرجع تعیین کننده	اداره معاضدت کانون وکلا یا مرکز وکلا	دادگاه رسیدگی کننده
مبنای تعیین	احراز عدم تمکن مالی و موجه بودن ادعا	احراز عدم تمکن مالی (در برخی جرایم، تعیین وکیل اجباریه حتی بدون درخواست و بدون توجه به مجرمیت)
نحوه پرداخت حق الوکاله	از محل محکوم به (در صورت وصول)، در غیر این صورت کانون/مرکز	توسط قوه قضاییه
تغییر وکیل	در صورت تخلف وکیل و با نظر مرجع تعیین کننده	در صورت تخلف وکیل و با نظر دادگاه
امکان رد پرونده توسط وکیل	خیر، مگر با دلیل موجه و تایید مرجع	خیر، مگر با دلیل موجه و تایید دادگاه

شرح تفصیلی تفاوت ها

حالا بیایید کمی عمیق تر به این تفاوت ها نگاه کنیم و جزئیات بیشتری رو بررسی کنیم تا هر نکته ای شفاف بشه:

۱. تفاوت تو نوع دعوا و ماهیت پرونده

این اساسی ترین تفاوته و درک اون اولین قدم برای انتخاب مسیر درسته. وکیل معاضدتی، همونطور که گفتیم، برای دعواهای حقوقی تعیین میشه. یعنی اگه شما یه مشکلی تو زمینه خانواده (مثل طلاق، مطالبه مهریه، نفقه، حضانت فرزند)، ملک (دعوای مالکیت، تخلیه ملک، فسخ قرارداد اجاره)، ارث و میراث (انحصار وراثت، تقسیم ترکه)، قراردادها (عدم ایفای تعهدات قراردادی، خسارت ناشی از نقض قرارداد) و از این قبیل مسائل دارید، باید دنبال وکیل معاضدتی باشید. در واقع، هر دعوایی که مربوط به حقوق افراد و روابط مالی یا غیرمالی بین اون ها باشه، در این دسته قرار می گیره. اینجا بیشتر به دنبال احقاق حق مالی یا تعیین وضعیت حقوقی هستن.

اما وکیل تسخیری، مختص دعواهای کیفریه. یعنی وقتی یه جرمی اتفاق افتاده و یه نفر متهم شده. مثل پرونده های سرقت، ضرب و جرح، کلاهبرداری، اختلاس، قتل و… اینجا دیگه بحث مجازات، زندان، پرداخت دیه سنگین یا حتی اعدام مطرحه و به خاطر همین، حضور وکیل برای دفاع از متهم اهمیت فوق العاده ای پیدا می کنه. تو پرونده های کیفری، هدف اصلی دفاع از متهم در برابر اتهامات وارده و حفظ آزادی و حقوق فردی اونه.

۲. تفاوت تو جایگاه موکل (شاکی/متهم/خواهان/خوانده)

یه فرق دیگه هم تو اینه که دقیقاً کی می تونه این وکیل ها رو درخواست بده و در چه سمتی تو پرونده باید باشه:

• وکیل معاضدتی: هم خواهان (کسی که دعوا رو شروع کرده و از دادگاه چیزی می خواد) و هم خوانده (کسی که ازش شکایت شده و باید از خودش دفاع کنه) تو دعواهای حقوقی می تونن درخواست وکیل معاضدتی بدن. مثلاً اگه شما می خواید مهریه بگیرید و خواهانید، یا اگه کسی ازتون شکایت کرده و شما خوانده اید و توان مالی ندارید، هر دو می تونید.
• وکیل تسخیری: این خیلی مهمه که بدونید وکیل تسخیری فقط و فقط برای متهم تو دعواهای کیفری تعیین میشه. شاکی (یعنی کسی که ازش جرم واقع شده و داره از متهم شکایت می کنه) تو پرونده کیفری، حتی اگه فقیر باشه، نمی تونه از دادگاه بخواد براش وکیل تسخیری تعیین کنه. این همون نکته ای بود که تو بخش وکیل تسخیری هم بهش اشاره کردم و باید حسابی بهش دقت کنید.

۳. تفاوت تو مرجع درخواست و تعیین وکیل

اینکه درخواستتون رو کجا باید مطرح کنید و چه کسی وکیل رو تعیین می کنه هم فرق داره و این خودش یه مسیر جداگانه ایجاد می کنه:

• وکیل معاضدتی: برای درخواست وکیل معاضدتی، شما باید برید به اداره معاضدت کانون وکلای دادگستری (اگه وکلای اون شهر عضو کانون وکلا هستن) یا مرکز وکلای قوه قضاییه (اگه از مرکز وکلای قوه قضاییه پروانه دارن). اون ها درخواستتون رو بررسی می کنن و بعد یه وکیل رو معرفی می کنن. دادگاه تو این مرحله نقشی نداره، مگر تو دعاوی خانوادگی خاص که قاضی هم با تشخیص خودش می تونه وکیل تعیین کنه و این یک استثنای مهم در قانون حمایت از خانواده است.
• وکیل تسخیری: مرجع تعیین کننده، همون دادگاهی هست که به پرونده کیفری شما رسیدگی می کنه. یعنی قاضی پرونده شما، بر اساس درخواست شما (یا حتی بدون درخواست شما در جرایم خاص) از بین وکلای دادگستری، یه وکیل رو برای دفاع از متهم تعیین می کنه. اینجا دیگه پای کانون وکلا یا مرکز وکلا در مرحله معرفی مستقیم در میان نیست و دادگاه مستقیماً مداخله می کنه.

۴. تفاوت تو معیارها و الزامات برای تعیین وکیل

معیارهایی که برای تعیین این دو وکیل استفاده میشه هم کمی متفاوته و نشون دهنده حساسیت پرونده هاست:

• وکیل معاضدتی: اینجا دو تا شرط مهم داریم که باید هر دو محرز بشن: اول اینکه عدم تمکن مالی شما ثابت بشه، و دوم اینکه ادعای شما در دعوا موجه و با دلیل باشه. یعنی کانون وکلا یا مرکز وکلا، درخواست شما رو از نظر ماهوی هم بررسی می کنن تا مطمئن بشن پرونده شما بی اساس نیست و صرفاً برای اذیت کردن طرف مقابل مطرح نشده. اگه ادعاتون الکی باشه یا مبنای قانونی محکمی نداشته باشه، بهتون وکیل معاضدتی نمیدن.
• وکیل تسخیری: عدم تمکن مالی متهم مهمه و تو بسیاری از موارد شرط تعیین وکیله، ولی حتی اگه متهم هم پول داشته باشه، تو بعضی جرایم سنگین (مثل قتل، حبس ابد، جرایم اطفال و نوجوانان) دادگاه مجبوره وکیل تسخیری تعیین کنه تا حق دفاع به بهترین شکل ممکن تضمین بشه. اینجا حتی لازم نیست ثابت بشه که ادعای متهم (مثلاً بی گناهی) موجهه. فقط کافیه که متهم باشه و نیاز به دفاع داشته باشه تا این حق براش فراهم بشه.

۵. تفاوت تو نحوه و مسئولیت پرداخت حق الوکاله

و بالاخره، مهم ترین بخش برای خیلی ها: پول و حق الوکاله که تعیین کننده تصمیم گیری برای افراد کم بضاعت هست:

• وکیل معاضدتی: همونطور که گفتیم، اگه تو یه پرونده مالی برنده بشید و پول یا مالی به دستتون برسه (محکوم به وصول بشه)، وکیل حق داره حق الوکاله اش رو از همون پول برداره. این کار با تعرفه قانونی و زیر نظر مراجع مربوطه انجام میشه. اما اگه نه، یعنی پرونده مالی نباشه یا شما برنده نشید یا نتونید پولی رو که حق تون شده وصول کنید، در این صورت کانون وکلا یا مرکز وکلا هزینه رو پرداخت می کنن و هیچ باری روی دوش شما نیست.
• وکیل تسخیری: اینجا دیگه هیچ اما و اگری نیست و خیال متهم از بابت هزینه ها کاملاً راحته. تمامی هزینه های حق الوکاله وکیل تسخیری رو قوه قضاییه تقبل می کنه. متهم اصلاً هیچ پولی بابت وکیل تسخیری پرداخت نمی کنه و این یکی از محکم ترین تضمین های دسترسی به عدالت برای همه اقشار جامعه است.

این تفاوت ها نشون میده که هر دو نهاد وکیل معاضدتی و تسخیری با هدف حمایت از حق دفاع و دسترسی به عدالت برای همه قشرها ایجاد شدن، ولی با مکانیسم ها و شرایطی که متناسب با نوع پرونده (حقوقی یا کیفری) فرق می کنه تا بهترین نتیجه ممکن حاصل بشه.

آیا وکیل معاضدتی یا تسخیری می تواند پرونده را رد کند؟

شاید این سوال براتون پیش بیاد که آیا وکیلی که برای شما تعیین شده، حق داره پرونده رو قبول نکنه یا بی خیال کارتون بشه؟ پاسخ کلی خیر هست. طبق قانون و آیین نامه های اجرایی کانون های وکلا و مرکز وکلای قوه قضاییه، وکلا وظیفه دارن که پرونده های معاضدتی و تسخیری رو بپذیرن و با دقت و جدیت پیگیری کنن.

قانون می گه هر وکیل باید سالانه حداقل ۳ پرونده معاضدتی رو بپذیره و تو پیشبردش کوتاهی نکنه. این یه تکلیف حرفه ای و اجتماعی برای وکلاست. اگه وکیلی بدون دلیل موجه و منطقی، پرونده ای رو رد کنه یا تو انجام وظایفش کوتاهی کنه و اهمال به خرج بده، مرتکب تخلف شده و ممکنه با عواقب قانونی روبرو بشه. مثلاً ممکنه با توبیخ، جریمه نقدی، یا حتی محرومیت از وکالت برای یه مدت مواجه بشه. هدف اصلی از این قوانین، اینه که هیچ فرد نیازمندی بدون وکیل نمونه و حق دفاعش به خاطر کم کاری یا بی توجهی یک وکیل، تامین نشه و عدالت به نحو احسن اجرا بشه.

یه نکته مهم دیگه هم اینکه وقتی برای شما وکیل معاضدتی یا تسخیری تعیین میشه، دیگه نمی تونید بگید من این وکیل رو نمی خوام و درخواست وکیل جدیدی بدید، مگر اینکه وکیل فعلی تخلفی آشکار انجام داده باشه یا واقعاً شرایط خاص و موجهی پیش بیاد که مرجع مربوطه (مثل اداره معاضدت کانون وکلا/مرکز وکلا برای وکیل معاضدتی، یا دادگاه برای وکیل تسخیری) تشخیص بده که لازمه وکیل عوض بشه. مثلاً اگه وکیل به دلیل بیماری حاد نتونه پرونده رو ادامه بده، یا بین وکیل و موکل اختلاف جدی و غیرقابل حل پیش بیاد که ادامه همکاری رو غیرممکن کنه، در این صورت ممکنه امکان تعویض وکیل فراهم بشه. وگرنه، اصل بر اینه که باید با همون وکیل همکاری کنید.

جمع بندی و نتیجه گیری

خب، رسیدیم به آخر بحثمون. امیدوارم تا اینجا کلی اطلاعات کاربردی و به درد بخور درباره وکیل معاضدتی و تسخیری به دست آورده باشید. این دو نهاد حقوقی، واقعاً نقش خیلی مهمی تو سیستم قضایی ما دارن و یه جورایی، دریچه امید رو به روی کسایی باز می کنن که شاید به خاطر مشکلات مالی، فکر کنن دیگه نمی تونن حقشون رو بگیرن. تصورش رو بکنید که تو یه مشکل بزرگ حقوقی گیر کرده باشید و ندونید چطور از حق خودتون دفاع کنید، در حالی که پول وکیل هم ندارید. وکیل معاضدتی و تسخیری دقیقاً برای همین مواقع طراحی شدن.

یادتون باشه که حق داشتن وکیل و دفاع از خود، یه حق اساسی برای همه ماست و هیچ کس نباید به خاطر نداشتن پول، از این حق محروم بشه. وکیل معاضدتی تو دعواهای حقوقی و وکیل تسخیری تو دعواهای کیفری، دقیقاً همین وظیفه رو بر عهده دارن. هر کدوم با شرایط و قواعد خودشون، اما با یه هدف مشترک: تامین عدالت برای همه، صرف نظر از وضعیت مالی شون. این یعنی «نابرده رنج، گنج میسر نمی شود» و برای احقاق حق باید تلاش کرد، اما نه لزوماً با هزینه زیاد.

حالا که تفاوت ها، شرایط و نحوه درخواست این وکیل ها رو فهمیدید، اگه خودتون یا اطرافیانتون تو شرایطی قرار گرفتید که به وکیل نیاز دارید و توان مالی اش رو ندارید، حتماً از این امکانات قانونی استفاده کنید. نذارید بی خبری از قوانین، حق تون رو ضایع کنه. گاهی اوقات یه مشاوره کوچیک می تونه مسیر زندگی آدم رو تغییر بده و حق رو به حق دار برسونه.

البته، هر پرونده ای شرایط خاص خودش رو داره و این مقاله یه راهنمای کلی بود. برای اینکه دقیقاً بدونید تو پرونده شما کدوم نوع وکالت کاربرد داره و چه مراحلی رو باید طی کنید، بهترین کار اینه که با یه مشاور حقوقی یا وکیل متخصص مشورت کنید. اون ها می تونن با توجه به جزئیات پرونده تون، بهترین راهنمایی رو بهتون ارائه بدن و دستتون رو بگیرن تا به حق و حقوق قانونی تون برسید.

پس فراموش نکنید، دانش حقوقی، اولین و مهم ترین قدم برای احقاق حقه. با اطلاعات درست، می تونید از حقوق خودتون دفاع کنید و نذارید کسی اون ها رو زیر پا بذاره. به خودتون اعتماد کنید و برای گرفتن حق تون، قدم بردارید و مطمئن باشید که قانون هم راه هایی برای حمایت از شما پیش بینی کرده است.