پابند الکترونیکی برای زندانیان

پابند الکترونیکی برای زندانیان یک فرصت مهم برای محکومین به حبسه که بتونن بخش یا تمام دوران محکومیتشون رو بیرون از دیوارهای زندان و تحت نظارت سامانه های هوشمند بگذرونن. این روش، هم به کاهش جمعیت زندان ها کمک می کنه و هم به فرد این شانس رو می ده تا از محیط زندان دور بمونه و فرصتی برای زندگی عادی تر داشته باشه.

زندگی تو زندان، حتی برای یه مدت کوتاه، می تونه حسابی سخت و چالش برانگیز باشه. خیلی ها ممکنه فکر کنن که وقتی حکم حبس صادر شد، دیگه راهی برای برگشت نیست. اما راستش رو بخواید، نظام حقوقی ما راهکارهایی رو پیش بینی کرده که به محکومین این شانس رو می ده تا دوران محکومیتشون رو تو محیطی خارج از زندان و در کنار خانواده و کارشون سپری کنن. یکی از این راهکارها که این روزها خیلی اسمش رو می شنویم، «پابند الکترونیکی» یا همون «مراقبت الکترونیکی» هست. شاید خیلی ها ازش اطلاعی نداشته باشن یا ابهاماتی براشون پیش بیاد. تو این مقاله، می خوایم به زبون خودمونی و ساده، تمام جزئیات مربوط به این موضوع رو از سیر تا پیاز براتون بگیم. از اینکه پابند الکترونیکی چی هست و چطوری کار می کنه، تا اینکه چه کسانی می تونن ازش استفاده کنن، چقدر هزینه داره، مراحل درخواستش چیه و اصلاً چه دردسرهایی ممکنه داشته باشه. اگه شما یا عزیزانتون با این مسئله درگیر هستید، یا حتی اگه کنجکاوید در موردش بدونید، پیشنهاد می کنم این راهنمای جامع رو تا آخر بخونید. قرار نیست فقط قانون رو خشک و خالی بگیم؛ بلکه می خوایم با در نظر گرفتن دغدغه های واقعی شما، یه تصویر کامل و کاربردی از این امکان قانونی ارائه بدیم.

پابند الکترونیکی چیست؟ تعریف، اهداف و مبانی قانونی

وقتی اسم پابند الکترونیکی میاد، اولین چیزی که ممکنه تو ذهن خیلی ها بیاد، یه جور ردیاب یا GPS هست که به پای افراد می بندن. دقیقاً همینطوره! پابند الکترونیکی یه دستگاه کوچیکه که به قوزک پای محکوم وصل میشه و به کمک فناوری GPS، موقعیت مکانی فرد رو به صورت ۲۴ ساعته رصد می کنه. در واقع، این یه بخش از سیستم بزرگ تر مراقبت الکترونیکی هست که سازمان زندان ها و قوه قضاییه برای نظارت روی بعضی از محکومین به کار می برن. این سیستم به محکوم اجازه می ده که به جای موندن تو زندان، تو یه محدوده مشخص که از قبل تعیین شده، زندگی روزمره ش رو ادامه بده. این محدوده می تونه خونه، محل کار، یا هر جای دیگه ای باشه که دادگاه صلاح بدونه.

تعریف دقیق پابند الکترونیکی و مراقبت الکترونیکی

بیاید یه کم دقیق تر به قضیه نگاه کنیم. «پابند الکترونیکی» در اصل همون «تجهیزات ردیاب» هست که به فرد بسته میشه. این دستگاه، با فرستادن سیگنال های مداوم، موقعیت مکانی فرد رو به یک مرکز کنترل مرکزی گزارش می ده. اگه فرد از محدوده تعیین شده خارج بشه یا سعی کنه به دستگاه دستکاری کنه، بلافاصله هشدار به مرکز فرستاده میشه. حالا این پابند بخشی از یک مفهوم بزرگ تر به اسم «مراقبت الکترونیکی» هست. طبق «آیین نامه اجرایی مراقبت های الکترونیکی»، مراقبت الکترونیکی یعنی نظارت و کنترل فردی که تحت حکم دادگاه قرار گرفته، به صورت مستمر یا دوره ای، با استفاده از همین ابزار و تجهیزات الکترونیکی. پس پابند، وسیله ای برای تحقق این مراقبته.

اهداف به کارگیری پابند الکترونیکی در نظام قضایی ایران

شاید این سوال پیش بیاد که اصلاً چرا همچین سیستمی توی کشور ما به کار گرفته شده؟ خب، اهداف مهم و خوبی پشت این قضیه وجود داره که مهمترینش، کاهش جمعیت کیفری زندان ها هست. یعنی چی؟ یعنی اینکه وقتی زندان ها شلوغ میشه، هزینه ها بالا میره و مدیریت زندانی ها هم سخت تر. با استفاده از پابند، میشه یه عده از محکومین رو که شرایطش رو دارن، از زندان خارج کرد و بار روانی و مالی زندان ها رو کم کرد. علاوه بر این، هدف های انسانی تری هم وجود داره:

• جلوگیری از آسیب پذیری افراد در محیط زندان: محیط زندان ممکنه روی بعضی از افراد تأثیرات منفی بذاره و حتی اون ها رو بیشتر از قبل آسیب پذیر کنه. با پابند، این آسیب ها کمتر میشه.
• فرصت اصلاح، تربیت و بازاجتماعی شدن: فرد می تونه تو محیط عادی جامعه باشه، کار کنه، درس بخونه و برای برگشتن به زندگی سالم تلاش کنه.
• حفظ کیان خانواده و امکان ادامه فعالیت های اجتماعی/شغلی: وقتی یه نفر به زندان می افته، خانواده ش هم دچار مشکلات زیادی میشن. پابند کمک می کنه تا این ارتباط حفظ بشه و فرد بتونه نون آور خونه باشه یا از خانواده ش مراقبت کنه.

مبانی قانونی پابند الکترونیکی

استفاده از پابند الکترونیکی یه چیز دلبخواهی نیست و پشتش قانون و مقررات مشخصی وجود داره. مهمترین پایه های قانونی این سیستم عبارتند از:

1. ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۹۲): این ماده به دادگاه این اختیار رو داده که در جرایم تعزیری درجه پنج تا هشت (که مجازات حبسشون تا ۵ ساله)، در صورت رضایت محکوم، اون رو تحت نظارت سامانه های الکترونیکی قرار بده. حتی برای جرایم سنگین تر مثل درجه دو تا چهار هم، بعد از اینکه فرد یک چهارم مجازات حبس رو گذروند، میشه از این امکان استفاده کرد.
2. آیین نامه اجرایی مراقبت های الکترونیکی: این آیین نامه، همونطور که از اسمش پیداست، جزئیات اجرایی و عملیاتی پابند الکترونیکی رو مشخص می کنه؛ از تعریف تجهیزات گرفته تا نحوه نظارت و پیامدهای تخلف.
3. سایر قوانین و بخشنامه های مرتبط: بعضی اوقات، بخشنامه هایی مثل بخشنامه دادگستری استان تهران (که اخیراً هم خیلی روش بحث شده) یا سایر بخشنامه های قوه قضاییه، ممکنه جزئیات یا شرایط خاصی رو برای استفاده از پابند اضافه یا مشخص کنن. این بخشنامه ها خیلی مهم هستن چون رویه های اجرایی رو شفاف تر می کنن.

شرایط لازم برای استفاده از پابند الکترونیکی (چه کسانی واجد شرایط هستند؟)

خب، حالا که فهمیدیم پابند الکترونیکی چیه و چرا اصلا وجود داره، شاید مهمترین سوالی که برای خیلیا پیش میاد این باشه که آیا من یا عزیز من می تونیم از این امکان استفاده کنیم؟ راستش رو بخواید، استفاده از پابند الکترونیکی شرایط خاصی داره که دادگاه باید اون ها رو تأیید کنه. اینطور نیست که هر کسی که به حبس محکوم میشه، بتونه پابند بگیره. بیایید با هم ببینیم چه کسانی می تونن واجد شرایط باشن.

شرایط عمومی و الزامی

اول از همه، یه سری شرایط کلی وجود داره که باید حتماً رعایت بشه:

1. رضایت کتبی محکوم: این خیلی مهمه! کسی رو نمیشه به زور تحت مراقبت الکترونیکی قرار داد. خود فرد باید با رضایت کامل، به صورت کتبی قبول کنه که پابند الکترونیکی رو بپوشه و شرایطش رو رعایت کنه.
2. احراز شرایط تعویق مراقبتی: این یکی شاید یه کم حقوقی به نظر بیاد، ولی مفهومش ساده ست. دادگاه باید تشخیص بده که فرد، اگه بیرون از زندان باشه و تحت نظارت قرار بگیره، دیگه جرمی مرتکب نمیشه و حتی می تونه به جامعه برگرده و آدم مفیدی باشه. این شرایط تو مواد ۴۱ و ۴۲ قانون مجازات اسلامی اومده که پایین تر کامل توضیحش می دیم.
3. عدم وجود موانع قانونی: خب، معلومه که برای بعضی از جرایم خاص یا افرادی که سابقه مشخصی دارن، ممکنه استفاده از پابند الکترونیکی ممنوع باشه. مثلاً ممکنه افرادی که جرایم خشونت آمیز خیلی شدید مرتکب شدن یا سابقه فرار دارن، نتونن از این امکان استفاده کنن. البته این مورد نیاز به بررسی دقیق توسط قاضی داره.

جرایم و محکومیت های مشمول (با جزئیات و استنادات دقیق)

مهمترین بخش برای فهمیدن اینکه چه کسی می تونه پابند بگیره، شناخت درجه جرم و مدت حبس هست. قانون مجازات اسلامی جرایم رو به ۸ درجه تقسیم کرده که مجازات هر درجه فرق داره.

• جرایم تعزیری درجه ۵ تا ۸: این ها جرایمی هستن که مجازات حبسشون کمتره (تا ۵ سال حبس). خبر خوب اینه که برای این دسته از جرایم، محکومین حتی قبل از اینکه وارد زندان بشن، می تونن درخواست پابند الکترونیکی بدن و در صورت موافقت، اصلاً به زندان نرن.
• جرایم تعزیری درجه ۲، ۳ و ۴: این جرایم، حبس های طولانی تری دارن (بیشتر از ۵ سال). برای این دسته، محکومین فقط بعد از اینکه یک چهارم مجازات حبسشون رو تو زندان گذروندن، می تونن درخواست پابند الکترونیکی بدن. یعنی باید یه مدتی رو تو زندان باشن تا بعد بتونن برای پابند اقدام کنن.

جدول توضیحی درجه بندی جرایم تعزیری (ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی)

برای اینکه کارتون راحت تر باشه و بهتر متوجه درجه بندی جرایم بشید، یه جدول براتون آماده کردم. این جدول خلاصه ای از ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامیه:

درجه جرم تعزیری	مجازات حبس	امکان استفاده از پابند الکترونیکی
درجه یک	بیش از ۲۵ سال حبس	عدم شمول (مگر در موارد خاص و نادر)
درجه دو	بیش از ۱۵ تا ۲۵ سال حبس	پس از گذراندن یک چهارم حبس
درجه سه	بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال حبس	پس از گذراندن یک چهارم حبس
درجه چهار	بیش از ۵ تا ۱۰ سال حبس	پس از گذراندن یک چهارم حبس
درجه پنج	بیش از ۲ تا ۵ سال حبس	قبل از ورود به زندان یا حین حبس
درجه شش	بیش از ۶ ماه تا ۲ سال حبس	قبل از ورود به زندان یا حین حبس
درجه هفت	۹۱ روز تا ۶ ماه حبس	قبل از ورود به زندان یا حین حبس
درجه هشت	تا ۹۱ روز حبس	قبل از ورود به زندان یا حین حبس

موارد خاص بر اساس بخشنامه دادگستری استان تهران و سایر بخشنامه ها

بعضی اوقات، بخشنامه هایی صادر میشه که دایره افراد مشمول رو گسترش میده یا جزئیات بیشتری رو مشخص می کنه. مثلاً بخشنامه شماره ۲۲۶۲/۱۰ مورخ ۱۴۰۲/۳/۸ دادگستری استان تهران، موارد دیگه ای رو هم برای استفاده از پابند الکترونیکی مشخص کرده که بد نیست بدونیم:

• محکومان به حبس و جزای نقدی: اگه کسی هم به حبس و هم به جزای نقدی محکوم شده و نتونسته جزای نقدی رو پرداخت کنه، در صورتی که تأمین مناسب (مثل وثیقه) بسپره، ممکنه بتونه از پابند الکترونیکی استفاده کنه.
• محکومان به حبس بدل از جزای نقدی: یعنی کسی که به جای پرداخت جزای نقدی، باید حبس بکشه. این افراد هم می تونن از پابند استفاده کنن.
• محکومان به رد مال: اگه کسی به خاطر جرمی، باید مالی رو به شاکی برگردونه و برای جبران ضرر و زیان تلاش کرده باشه یا ترتیبات جبران رو فراهم کرده باشه، ممکنه بتونه پابند بگیره.
• محکومان با محکومیت های متعدد: اگه فردی چند تا حکم حبس داشته باشه، بعد از اینکه مجازات ها تجمیع شد و شرایط کلی رو داشت، می تونه برای پابند اقدام کنه.
• زندانیان تحت نظام نیمه آزادی و شاغل در مراکز حرفه آموزی: این افراد هم می تونن بخشی از دوران محکومیتشون رو با پابند الکترونیکی بگذرونن.
• مرتکبان قاچاق کالا و ارز (در شرایط خاص): برای قاچاقچیان کالا و ارز که به خاطر عدم پرداخت جزای نقدی، حبس بدل از جزای نقدی بالای ۵ سال دارن، بعد از گذراندن یک چهارم مجازات حبس، امکان استفاده از پابند فراهمه.
• سایر موارد پیش بینی شده در قوانین و مقررات: همیشه ممکنه موارد دیگه ای هم باشه که با تشخیص قاضی و طبق قوانین، بشه از پابند الکترونیکی استفاده کرد.

«یادتون باشه، هرچند قانون شرایط رو مشخص کرده، اما تصمیم نهایی برای دادن پابند الکترونیکی به عهده قاضی صادرکننده حکم قطعیه و ایشون باید تشخیص بده که آیا فرد واجد شرایط هست یا نه.»

تعویق مراقبتی به چه معناست؟

گفتیم که یکی از شرایط مهم برای پابند الکترونیکی، احراز شرایط تعویق مراقبتی هست. تعویق صدور حکم به دو دسته تقسیم میشه: ساده و مراقبتی.

• تعویق ساده: یعنی فرد متعهد میشه که تو یه مدت مشخص، دیگه جرمی مرتکب نشه و رفتار خوبی داشته باشه.
• تعویق مراقبتی: علاوه بر تعهدات تعویق ساده، فرد باید دستورات و تدابیری رو که دادگاه مشخص می کنه، رعایت کنه یا انجام بده. این تدابیر می تونه شامل موارد مختلفی باشه، مثلاً:
  • معرفی خودش به صورت منظم به مراکز یا اشخاصی که دادگاه تعیین می کنه.
  • پیدا کردن شغل یا ادامه تحصیل.
  • جبران خسارت وارده به بزه دیده.
  • درمان بیماری یا اعتیاد.
  • عدم ارتکاب جرایم مشابه و دوری از افراد خاص.

وقتی می گیم فرد باید واجد شرایط تعویق مراقبتی باشه، یعنی قاضی باید این تشخیص رو بده که فرد با رعایت همین تدابیر و تحت نظارت الکترونیکی، می تونه مسیر اصلاح و بازپروری رو طی کنه و دیگه تهدیدی برای جامعه نباشه.

مراحل گام به گام درخواست و دریافت پابند الکترونیکی

خب، حالا که می دونیم چه کسانی و تحت چه شرایطی می تونن از پابند الکترونیکی استفاده کنن، نوبت به این می رسه که ببینیم اصلاً چطوری باید برای درخواستش اقدام کرد و چه مراحلی رو باید طی کرد. این بخش برای خیلیا می تونه گیج کننده باشه، چون تو دادگاه ها و زندان ها ممکنه یه کم تفاوت های اجرایی وجود داشته باشه. اما نگران نباشید، کلیت مراحل رو اینجا براتون توضیح می دیم تا یه نقشه راه تو دستتون باشه.

شروع فرآیند درخواست

اولین قدم برای درخواست پابند الکترونیکی، اینه که بدونیم چه کسی باید درخواست بده و کی زمان مناسبیه.

• توسط چه کسی؟

  درخواست می تونه هم توسط خود محکوم یا وکیلش مطرح بشه و هم قاضی اجرای احکام کیفری می تونه چنین پیشنهادی رو به دادگاه بده. اگه شما وکیل گرفتید، معمولاً وکیل این کارها رو انجام می ده. اگه نه، خودتون باید پیگیر باشید.

• چه زمانی؟ آیا می توان قبل از صدور حکم یا قبل از ورود به زندان درخواست داد؟

  اینجا یکی از مهمترین ابهامات و سوالات رایج مطرح میشه. خیلی ها فکر می کنن حتماً باید اول برن زندان، بعد درخواست پابند بدن. اما خبر خوب اینه که همیشه اینطور نیست!

  1. قبل از صدور حکم یا قبل از ورود به زندان: بله، طبق قوانین و بخشنامه ها (از جمله بخشنامه دادگستری استان تهران)، اگه حکم حبس قطعی باشه و جرم از نوع تعزیری درجه ۵ تا ۸ باشه، محکوم قبل از اعزام و معرفی به زندان هم می تونه درخواست پابند الکترونیکی بده. قاضی اجرای احکام هم مکلفه این درخواست رو با پرونده به دادگاه مربوطه بفرسته. اگه دادگاه موافقت کرد، فرد احضار میشه و مستقیم به مرکز مراقبت الکترونیکی معرفی میشه. یعنی نیازی نیست اصلاً قدم تو زندان بذاره! این نکته خیلی برای محکومین و خانواده هاشون مهمه و نگرانی های زیادی رو برطرف می کنه. حتی اگه پرونده هنوز به صدور حکم محکومیت نرسیده باشه و قاضی بدونه که احتمالاً حکم حبس صادر می کنه، می تونه به جای زندان، متهم رو به استفاده از پابند الکترونیکی محکوم کنه.
  2. در حین تحمل حبس: البته، اگه فرد در حال تحمل حبس باشه (مخصوصاً برای جرایم تعزیری درجه ۲ تا ۴ که باید یک چهارم حبس رو گذرونده باشه)، باز هم می تونه درخواست بده. در این صورت، درخواستش همراه پرونده به دادگاه صادرکننده حکم قطعی فرستاده میشه و بعد از موافقت، از زندان به مرکز مراقبت الکترونیکی معرفی میشه.

فرآیند بررسی و تایید درخواست

بعد از اینکه درخواست پابند الکترونیکی مطرح شد، مراحل بعدی برای بررسی و تأیید شروع میشه:

1. ارسال درخواست و پرونده به دادگاه صادرکننده حکم قطعی: چه درخواست از طرف محکوم باشه و چه از طرف قاضی اجرای احکام، پرونده به دادگاهی فرستاده میشه که حکم حبس قطعی رو صادر کرده. این دادگاه مرجع اصلی تصمیم گیریه.
2. تشخیص احراز شرایط توسط دادگاه: دادگاه، با بررسی دقیق پرونده، سوابق محکوم، وضعیت اجتماعی و خانوادگی ش و همچنین نوع جرم، تشخیص میده که آیا فرد شرایط لازم برای استفاده از پابند الکترونیکی (مثل شرایط تعویق مراقبتی) رو داره یا نه.
3. نقش شورای طبقه بندی زندان (در صورت تحمل حبس در زندان): اگه محکوم در حال حاضر تو زندان باشه، شورای طبقه بندی زندان و مددکاران اجتماعی هم گزارشی در مورد رفتار و شرایط فرد ارائه میدن که می تونه تو تصمیم قاضی تأثیرگذار باشه. البته همونطور که گفتیم، اگه فرد قبل از ورود به زندان درخواست بده، این مرحله حذف میشه.
4. اخذ تأمین کیفری متناسب (وثیقه کیفری) از محکوم علیه: اگه دادگاه با درخواست موافقت کنه، قبل از نصب پابند، از محکوم یه تأمین کیفری مناسب (همون وثیقه) گرفته میشه. این وثیقه برای اطمینان از اینه که اگه فرد قوانین رو رعایت نکرد یا به تجهیزات آسیب رسوند، جبران خسارت بشه.

اقدامات پس از موافقت دادگاه

بعد از اینکه دادگاه با درخواست پابند الکترونیکی موافقت کرد، تازه وارد فاز اجرایی میشیم:

1. معرفی به مرکز مراقبت الکترونیکی سازمان زندان ها: محکوم به مرکز مراقبت الکترونیکی که زیر نظر سازمان زندان هاست، معرفی میشه.
2. آموزش های لازم و توجیه فرد: تو این مرکز، تمام قوانین و مقررات مربوط به پابند الکترونیکی، محدوده مراقبتی، کارهایی که نباید انجام بده و نحوه کار با دستگاه، به فرد آموزش داده میشه و تمام تعهدات ازش گرفته میشه.
3. نصب تجهیزات مراقبت الکترونیکی (پابند): بعد از آموزش و اخذ تعهدات و وثیقه، پابند الکترونیکی روی پای محکوم نصب میشه.
4. تعیین و ثبت محدوده مراقبتی: محدوده دقیقی که فرد اجازه تردد توش رو داره، مشخص و تو سیستم ثبت میشه. این محدوده می تونه شامل خونه، محل کار، مسیر رفت وآمد، یا هر جای دیگه ای باشه که با نظر دادگاه و شرایط فرد تعیین شده.

نظارت بر افراد دارای پابند الکترونیکی و پیامدهای تخلف

خب، پابند نصب شد و فرد محکوم هم از زندان آزاد شد یا اصلاً وارد زندان نشد. حالا دیگه قضیه تموم شد؟ نه! اصل کار تازه از اینجا شروع میشه: نظارت. این نظارت برای اطمینان از اینه که فرد تو محدوده مشخص شده خودش بمونه و به تعهداتش عمل کنه. اگه این نظارت نباشه، فلسفه وجودی پابند هم زیر سوال میره.

نحوه نظارت و کنترل

نظارت بر افرادی که پابند الکترونیکی دارن، یه کار دقیقه که با کمک تکنولوژی انجام میشه.

• سامانه مراقبت الکترونیکی (سما) و پایش ۲۴ ساعته: اسمش «سما» هست، سامانه مراقبت الکترونیکی. این سامانه مثل یه چشم بیدار، به صورت شبانه روزی (۲۴ ساعته) موقعیت همه افرادی که پابند دارن رو رصد می کنه. هرگونه حرکت، خارج شدن از محدوده، یا حتی دستکاری دستگاه، بلافاصله به این سامانه گزارش میشه. یعنی یه جورایی میشه گفت که شما همیشه زیر نظر هستید.
• مأمور ناظر و وظایف آن: علاوه بر سیستم خودکار، یه «مأمور ناظر» هم وجود داره. وظیفه این مأمور اینه که گزارش های سامانه رو بررسی کنه، اگه تخلفی دید، هشدار بده و اگه لازم بود، مراتب رو به قاضی پرونده اطلاع بده. مثلاً اگه پابند شما مدام ویبره میده و اذیتتون می کنه (که یکی از گلایه های رایج کاربران بود)، اولین کسی که باید باهاش تماس بگیرید، همین مأمور ناظره.

محدوده مراقبتی

محدوده مراقبتی، همون خط قرمز شماست. یعنی جایی که شما اجازه دارید توش تردد کنید.

• چگونگی تعیین محدوده: این محدوده با نظر دادگاه صادرکننده حکم یا قرار مراقبتی و با توجه به شرایط زندگی، کار، تحصیل، یا درمان فرد، تعیین میشه. ممکنه این محدوده فقط خونه باشه، یا شامل مسیر خونه تا محل کار هم بشه.
• آیا محدوده تحت مراقبت قابل تغییر است؟

  بله، محدوده مراقبتی قابل تغییره، اما اینطور نیست که هر وقت خودتون خواستید بتونید عوضش کنید. اگه شرایط زندگی شما تغییر کرد (مثلاً محل کارتون عوض شد، یا نیاز به درمان تو یه بیمارستان جدید داشتید)، می تونید درخواست تغییر محدوده رو بدید. شرایطش اینه:

  1. شرایط: باید دلیل موجهی برای تغییر محدوده داشته باشید.
  2. مرجع تأیید: درخواست شما باید به تأیید مرجع صادرکننده حکم یا قرار مراقبتی (یعنی همون دادگاه) برسه.
  3. فواصل زمانی درخواست تغییر: طبق آیین نامه، این درخواست یا پیشنهاد هر دو ماه یک بار قابل طرحه. یعنی نمی تونید هر هفته درخواست تغییر محدوده بدید.

تخلفات و پیامدها

اگه کسی که پابند الکترونیکی داره، قوانین و تعهداتش رو زیر پا بذاره، با پیامدهای جدی روبرو میشه.

• چه اقداماتی تخلف محسوب می شود؟

  تخلفات می تونن شامل این موارد باشن:

  • دستکاری یا آسیب رساندن به پابند: اگه فرد سعی کنه پابند رو باز کنه، قطع کنه، یا بهش آسیب برسونه.
  • خروج از محدوده مراقبتی: پا گذاشتن از محدوده جغرافیایی تعیین شده، حتی برای چند لحظه.
  • عدم رعایت تعهدات: مثلاً اگه تو تعهداتتون بوده که سر یه ساعت مشخص تو خونه باشید و نیستید، یا به مرکز مشخصی مراجعه نکردید.
  • مشکلات فنی عمدی: اگه به صورت عمدی باعث بشید دستگاه درست کار نکنه یا باتریش تموم بشه و به مرکز اطلاع ندید.
• فرایند اطلاع رسانی تخلف:

  وقتی تخلفی رخ میده، اول به فرد هشدار داده میشه. اگه فرد به هشدارها بی توجهی کنه یا تخلف جدی باشه، مأمور ناظر یا مرکز مراقبت الکترونیکی، فوراً یه گزارش به مقام قضایی ذی ربط (یعنی همون قاضی اجرای احکام یا دادگاه) ارسال می کنه.

• پیامدهای تخلف:

  پیامدهای تخلف می تونه خیلی سنگین باشه:

  • لغو مراقبت الکترونیکی: مهمترین و محتمل ترین پیامد اینه که کلاً استفاده از پابند لغو میشه.
  • ضبط وثیقه: وثیقه ای که برای استفاده از تجهیزات گذاشته بودید، ممکنه به نفع دولت ضبط بشه یا برای جبران خسارت به تجهیزات ازش کم بشه.
  • بازگشت به زندان: اگه مراقبت الکترونیکی لغو بشه، فرد مجبوره که برای گذراندن بقیه دوران محکومیتش، به زندان برگرده.
  • تشدید مجازات: در بعضی موارد، حتی ممکنه به خاطر تخلف، مجازات فرد تشدید بشه یا ارفاقات دیگه ای که می تونست ازشون استفاده کنه (مثل آزادی مشروط)، از دست بده.

هزینه ها، وثیقه و جبران خسارات پابند الکترونیکی

وقتی صحبت از پابند الکترونیکی میشه، برای خیلیا این سوال پیش میاد که خب، هزینه هاش چطوره؟ یا وثیقه چقدره و اگه دستگاه خراب شد، چی میشه؟ این ها سوالات خیلی مهمی هستن که جوابشون می تونه تأثیر زیادی تو تصمیم گیری افراد داشته باشه. بیایید به صورت شفاف به این موارد بپردازیم.

وثیقه برای تجهیزات

همونطور که تو مراحل درخواست گفتیم، قبل از اینکه پابند روی پای شما نصب بشه، ازتون یه وثیقه گرفته میشه.

• هدف از اخذ وثیقه: این وثیقه به خاطر اینه که اگه خدایی نکرده شما یا هر کس دیگه ای به تجهیزات پابند آسیب رسوندید یا به تعهداتتون عمل نکردید، بشه از این محل خسارت رو جبران کرد. این یه جور ضمانت برای سازمان زندان هاست که خیالشون از بابت تجهیزات راحت باشه.
• انواع وثیقه: وثیقه می تونه به شکل های مختلفی باشه:
  • وجه نقد (یعنی پول نقد)
  • ضمانت نامه بانکی
  • مال منقول (مثل ماشین یا چیزهای ارزشمند دیگه)
  • مال غیرمنقول (مثل سند خونه یا زمین)

  تشخیص نوع و میزان وثیقه با مرجع قضاییه که باید متناسب با جرم و شرایط فرد تعیین بشه.

هزینه های استفاده

غیر از وثیقه، استفاده از خود پابند هم یه هزینه روزانه داره که باید پرداخت بشه.

• تعرفه روزانه استفاده از پابند الکترونیکی: این هزینه هر سال توسط قوه قضاییه اعلام میشه و ممکنه تغییر کنه. مثلاً طبق بخشنامه تعرفه استفاده از تجهیزات مراقبت الکترونیکی مصوب ۱۴۰۲، این تعرفه برای هر روز استفاده، یه مبلغ مشخصی بوده. حتماً قبل از هر اقدامی، آخرین تعرفه رو از مراجع مربوطه استعلام کنید. این هزینه رو باید هم اونایی بدن که مستقیماً از طرف مراجع قضایی معرفی میشن و هم زندانی هایی که برای بقیه حبسشون از پابند استفاده می کنن.
• نحوه پرداخت هزینه ها: معمولاً هزینه ها رو میشه به صورت ماهانه پرداخت کرد. اما اگه خودتون بخواید و براتون مقدور باشه، می تونید به صورت یکجا هم تمام مبلغ رو برای کل مدت محکومیت پرداخت کنید.
• معافیت از پرداخت هزینه: نکته مهم اینجاست که همه محکومین هم توانایی پرداخت این هزینه ها رو ندارن. اگه سازمان زندان ها تشخیص بده که فرد توانایی پرداخت تمام یا بخشی از این هزینه رو نداره، می تونه اون فرد رو از پرداخت معاف کنه. البته این معافیت تا حدی هست که اعتبارات و منابع مالی سازمان اجازه بده. پس اگه وضعیت مالی خوبی ندارید، حتماً این موضوع رو به اطلاع مراجع مربوطه برسونید.

جبران خسارت به تجهیزات

همونطور که گفتیم، پابند الکترونیکی یه دستگاه حساس و گرونه. اگه بهش آسیب برسه، باید خسارتش جبران بشه.

• نحوه کسر از وثیقه در صورت ورود خسارت: اگه به تجهیزات آسیب برسه (چه به صورت عمدی و چه غیرعمدی)، خسارت واردشده از محل وثیقه ای که سپرده بودید، کم میشه.
• فرآیند کارشناسی و اعتراض به میزان خسارت: حالا اگه شما فکر می کنید میزان خسارت تعیین شده درست نیست و اعتراض دارید، می تونید درخواست کارشناسی بدید. تو این حالت، میزان خسارت با نظر کارشناسی که مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه تعیین می کنه، مشخص میشه.

مزایا و چالش های استفاده از پابند الکترونیکی

مثل هر راهکار دیگه ای، پابند الکترونیکی هم روی خوب و بد داره. از یه طرف کلی مزیت و فرصت برای محکومین ایجاد می کنه، از طرف دیگه یه سری محدودیت و چالش هم به همراه داره که باید قبل از هر تصمیمی، ازشون خبر داشته باشیم. بیایید به هر دو جنبه این قضیه نگاه کنیم.

مزایا

قطعاً مهمترین بخش استفاده از پابند الکترونیکی، همون مزایاشه که زندگی رو برای محکومین و خانواده هاشون راحت تر می کنه:

• حفظ ارتباط با خانواده و جامعه: شاید مهمترین مزیت اینه که فرد تو محیط زندان نیست و می تونه با خانواده ش در ارتباط باشه، از بچه هاش مراقبت کنه و تو مهمونی ها و دورهمی های خانوادگی شرکت کنه (البته در محدوده مجاز!). این خودش از خیلی آسیب های روانی جلوگیری می کنه.
• امکان اشتغال، تحصیل و کسب درآمد: یکی از بزرگترین مشکلات زندان، از دست دادن شغل و درآمد هست. با پابند الکترونیکی، فرد می تونه سر کارش برگرده، درس بخونه یا حتی یه مهارت جدید یاد بگیره و نون آور خونه باشه.
• کاهش آسیب های روانی و اجتماعی حبس: زندان، محیط بسته ایه که ممکنه باعث افسردگی، اضطراب و دوری از اجتماع بشه. با پابند، فرد کمتر در معرض این آسیب هاست و راحت تر می تونه به زندگی عادی برگرده.
• بهره مندی از ارفاقات قانونی: جالبه بدونید افرادی که تحت مراقبت الکترونیکی هستن، همچنان می تونن از ارفاقاتی مثل عفو، آزادی مشروط و مرخصی (طبق ماده ۷ آیین نامه) استفاده کنن. یعنی این امکانات ازشون سلب نمیشه.
• کمک به اصلاح و بازپروری فرد: وقتی فرد تو جامعه ست، شانس بیشتری برای اصلاح رفتارش داره و می تونه با کمک خانواده و اجتماع، مسیر درست رو پیدا کنه.

چالش ها و معایب

همه چیز هم گل و بلبل نیست! پابند الکترونیکی چالش های خودش رو هم داره که باید واقع بینانه بهشون نگاه کنیم:

• محدودیت های حرکتی و جغرافیایی: خب، معلومه که با پابند نمی تونید هر جایی برید. محدوده تعیین شده، یه جورایی زندان کوچیک شماست و خارج شدن از اون یعنی تخلف و برگشت به زندان. این محدودیت برای خیلیا می تونه آزاردهنده باشه.
• هزینه های مالی و وثیقه: همونطور که گفتیم، پابند هم وثیقه داره و هم هزینه روزانه. این هزینه ها برای بعضی از خانواده ها می تونه یه بار سنگین باشه، مخصوصاً اگه فرد بیکار بشه.
• مشکلات فنی احتمالی پابند: بعضی از کاربران گلایه دارن که پابندشون مدام ویبره میده، یا شارژش زود تموم میشه، یا مشکلات فنی دیگه ای داره که زندگی رو براشون سخت می کنه. این مسائل می تونه حسابی کلافه کننده باشه و نیاز به پیگیری مداوم داره.
• عدم قطعیت در موافقت با درخواست: اینجا یکی از بزرگترین نقاط درد کاربران هست. دادگاه مخیره که با درخواست پابند موافقت کنه یا نه. یعنی حتی اگه همه شرایط رو داشته باشید، قاضی می تونه با درخواستتون موافقت نکنه. بدتر از اون، اگه درخواستتون رد بشه، حق تجدید نظرخواهی یا اعتراض ندارید! این موضوع باعث گلایه و دلسردی خیلیا میشه.
• پیامدهای جدی در صورت تخلف: اگه قوانین رو رعایت نکنید، پابندتون لغو میشه و باید برگردید زندان. وثیقه تون هم ممکنه ضبط بشه. این یعنی ریسک بزرگی در استفاده از این امکان وجود داره.
• نحوه اجرای متفاوت قوانین در شعب و استان های مختلف: یکی دیگه از مشکلات رایج، اینه که با اینکه قانون و بخشنامه ها مشخص هستن، اما تو شعب مختلف دادگاه ها یا استان های متفاوت، ممکنه رویه های اجرایی فرق کنه و این باعث سردرگمی افراد میشه. بعضی ها فکر می کنن برای گرفتن پابند، نیاز به آشنا یا واسطه دارن، چون می بینن که برای یک نفر موافقت میشه و برای یکی دیگه با شرایط مشابه نه.

سوالات متداول (FAQ) و نکات حقوقی مهم

تو این بخش، می خوایم به چندتا از سوالات پرتکرار و نکات حقوقی مهمی بپردازیم که ممکنه ذهن شما رو هم درگیر کرده باشه. این سوالات معمولاً همون نقاط درد یا ابهاماتی هستن که تو طول مسیر برای افراد پیش میاد.

پابند الکترونیکی با آزادی مشروط چه تفاوتی دارد؟

این دوتا خیلی اوقات با هم اشتباه گرفته میشن، ولی در واقع فرق دارن. آزادی مشروط وقتی به فرد داده میشه که بخش زیادی از حبسش رو گذرونده باشه و دادگاه تشخیص بده که اصلاح شده و دیگه جرمی مرتکب نمیشه. تو آزادی مشروط، فرد بدون هیچ دستگاهی آزاده و فقط ممکنه تحت نظارت های خاصی باشه. اما پابند الکترونیکی (یا مراقبت الکترونیکی) می تونه برای بخش بیشتر یا کل حبس فرد اعمال بشه و همیشه با نظارت یک دستگاه الکترونیکی (همون پابند) همراهه. یعنی تو آزادی مشروط آزادی بیشتری دارید، ولی تو پابند الکترونیکی، آزادی شما محدود به یه فضای مشخص و تحت رصده.

در صورت بروز مشکل فنی (مثلاً ویبره مداوم) با پابند چه باید کرد؟

این یکی از گلایه های رایج کاربرانه. اگه پابندتون مشکل فنی پیدا کرد، مثلاً مدام ویبره میده، شارژش زود تموم میشه، یا هر مشکل دیگه ای، فوراً باید با مرکز مراقبت الکترونیکی سازمان زندان ها یا مأمور ناظر خودتون تماس بگیرید و مشکل رو گزارش بدید. خیلی مهمه که خودتون سعی نکنید دستگاه رو دستکاری کنید یا مشکل رو حل کنید، چون این کار می تونه به عنوان تخلف محسوب بشه. اون ها موظفن راهنماییتون کنن یا برای تعمیر و تعویض دستگاه اقدام کنن.

چرا با وجود بخشنامه ها، گاهی قضات با درخواست پابند موافقت نمی کنند؟

این همون نقطه درد بزرگیه که قبلاً بهش اشاره کردیم. دلیلش اینه که طبق قانون، دادگاه صادرکننده رأی، در صدور احکام مربوط به بهره مندی محکوم از نظام مراقبت های الکترونیکی و سایر ارفاقات کیفری مخیر است. یعنی قاضی اختیار داره و دادن پابند یک حق مسلم برای محکوم نیست، بلکه یه ارفاق از طرف دادگاهه. قاضی با توجه به مجموعه شرایط پرونده، شخصیت محکوم، سوابق قبلی، نوع جرم و حتی اوضاع عمومی جامعه تصمیم می گیره. به همین دلیله که قانون گذار برای محکوم علیهی که درخواستش رد شده، حق تجدیدنظرخواهی یا اعتراض قائل نشده. این تصمیم کاملاً به تشخیص قاضی بستگی داره و متأسفانه، گاهی اوقات این موضوع باعث میشه که رویه های متفاوتی در شعب و استان های مختلف وجود داشته باشه.

آیا می توان پابند الکترونیکی را برای محکومیت های مالی نیز درخواست کرد؟

بله، در مواردی خاص امکانش هست. تو بخشنامه دادگستری استان تهران که بهش اشاره کردیم، اومده که محکومان به حبس که به جزای نقدی هم محکوم شدن و جزای نقدی رو پرداخت نکردن (و به خاطر اون باید حبس بکشن) یا محکومان به حبس بدل از جزای نقدی، در صورت سپردن تأمین مناسب، می تونن از نظام آزادی تحت نظارت الکترونیکی استفاده کنن. همچنین محکومان به رد مال ناشی از جرم هم در صورتی که برای جبران ضرر و زیان اقدام کنن، می تونن این درخواست رو داشته باشن.

مدت زمان استفاده از پابند الکترونیکی چقدر است؟

مدت زمان استفاده از پابند الکترونیکی، به مدت زمان محکومیت حبس شما و البته تصمیم دادگاه بستگی داره. می تونه تا پایان کل مدت محکومیت شما باشه، یا دادگاه خودش یه مدت زمان مشخصی رو برای مراقبت الکترونیکی تعیین کنه. پس تا زمانی که دادگاه مشخص کرده یا تمام حبس شما به این شیوه گذرانده بشه، پابند روی پای شما خواهد بود.

تفاوت نظام نیمه آزادی با مراقبت الکترونیکی چیست؟

نظام نیمه آزادی یعنی فرد محکوم می تونه بخشی از روز رو برای انجام فعالیت های شغلی، حرفه ای، آموزشی یا مشارکت در زندگی خانوادگی، خارج از محیط زندان باشه و بقیه زمان رو به زندان برگرده. اما مراقبت الکترونیکی (پابند) به فرد این امکان رو میده که تمام طول شبانه روز رو تو محدوده مشخص شده (که می تونه خارج از زندان باشه) سپری کنه، البته تحت نظارت ۲۴ ساعته دستگاه. در واقع، مراقبت الکترونیکی می تونه بخشی از اجرای نظام نیمه آزادی هم باشه، یعنی یه زندانی تو نظام نیمه آزادی می تونه در محدوده مکانی مشخص تحت نظارت سامانه های الکترونیکی قرار بگیره.

آیا برای درخواست پابند الکترونیکی به وکیل نیاز است؟

راستش رو بخواید، اگه شما یا عزیزانتون با این موضوع درگیر هستید، داشتن یه وکیل متخصص خیلی به کارتون میاد. فرآیند درخواست پابند الکترونیکی و پیگیری اون، هم پیچیدگی های قانونی داره و هم نیاز به شناخت رویه های قضایی داره. یه وکیل خوب می تونه:

• مدارک لازم رو جمع آوری کنه.
• درخواست رو به درستی و با استناد به مواد قانونی تنظیم کنه.
• پرونده رو تو دادگاه پیگیری کنه.
• در مورد شرایط و احتمالات بهتون مشاوره دقیق بده.
• و حتی اگه لازم شد، برای اعتراض به میزان خسارت یا تغییر محدوده، اقدامات قانونی رو انجام بده.

هرچند خودتون هم می تونید اقدام کنید، اما حضور وکیل شانس موفقیت شما رو خیلی بیشتر می کنه و از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری می کنه.

نتیجه گیری

تا اینجا با هم تمام جنبه های پابند الکترونیکی برای زندانیان رو بررسی کردیم؛ از اینکه این دستگاه چی هست و چه اهدافی رو دنبال می کنه، تا اینکه چه کسانی می تونن ازش استفاده کنن، مراحل درخواستش چیه، چقدر هزینه داره و چه چالش هایی ممکنه براتون پیش بیاد. دیدیم که پابند الکترونیکی می تونه یه فرصت طلایی برای محکومین باشه تا به جای موندن تو زندان، زندگی عادی تری رو کنار خانواده و کارشون ادامه بدن و فرصت بازپروری پیدا کنن. اما در عین حال، این امکان با محدودیت ها و تعهداتی همراهه که عدم رعایتشون می تونه عواقب سنگینی مثل برگشت به زندان رو داشته باشه.

آگاهی حقوقی اینجا حرف اول رو می زنه. هرچی شما از حقوق و وظایفتون بیشتر بدونید، می تونید تصمیمات بهتری بگیرید و با چالش های کمتری روبرو بشید. یادتون باشه که با وجود تمام قوانین و بخشنامه ها، تصمیم نهایی با قاضی پرونده ست و اینجاست که نقش مشورت با یه وکیل متخصص و باتجربه پررنگ میشه. یه وکیل خوب می تونه با دانش و تجربه ش، راهنمای شما تو این مسیر پر پیچ و خم باشه و شانس موفقیتتون رو بالا ببره. امیدواریم که این مقاله تونسته باشه تمام ابهامات شما رو برطرف کنه و بهتون کمک کنه تا با دید بازتری به این موضوع نگاه کنید.

اگه سوالی دارید یا تجربه ای در این زمینه داشتید، خوشحال میشیم که تو بخش نظرات با ما و بقیه به اشتراک بذارید. نظرات شما می تونه برای خیلیا راهگشا باشه!