معنویت های نوظهور و کافرکیشی مدرن از کجا آمده اند؟

به گزارش لیجار متن پیش رو بخشی از مصاحبه مفصل انصاف نیوز با مصطفی کلاهدوز دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان و عرفان دانشگاه تهران است. او که موضوع پایان نامه اش هم نئوپاگانیسم (modern paganism) است در این مصاحبه از کافرکیشی مدرن معنویت های نوظهور در دوران ما و ریشه های آن گفته است. آقای کلاهدوز در یک موسسه پژوهشی در حوزه دین کار می کند و از دلایل برتری معنویت های نوپدید به جای ادیان سنتی در زمانه ما گفت.

کافرکیشی مدرن به چه معناست و ریشه هایش را کجا می توان پیدا کرد؟

کافر کیشی مدرن ابتدا ریشه در اساطیر ابتدایی به خصوص اساطیر یونان باستان داشته اما بعد از جنگ جهانی دوم بازتفسیرهایی مدرن از آن صورت گرفته است. بازتفسیر های مدرن از اساطیر و ادیان سنتی که ریشه نئوپاگانیسم را تشکیل می دهد در فیلم ها (آلونک) سریال ها  (خدایان آمریکایی) کتاب های کودک و نوجوان (پرسی جکسون و خدایان المپ) و دیگر رسانه ها به صورت گسترده به چشم می خورد.

فرقه های مختلف این معنویت نوظهور دارای انجمن های سالانه فعال مناسک و آیین های تشرف باطنی و عضوگیری گسترده نیز می باشند. این معنویت هنوز وارد ایران نشده است اما با پیوندهایی که با سینما هنر و موسیقی هایی نظیر هوی متال برقرار کرده است می توانند در ایران هم حضور پیدا کند.

عرفان های نوظهور پرمخاطب در ایران کدام عرفان ها هستند؟ و مخاطبینشان چه کسانی هستند؟

ببینید کلمه عرفان نوظهور اساسا اشتباه است. اصطلاح درست برای خطاب این مسئله معنویت نوظهور است. اگر دقیق تر بخواهیم موضوع را واکاوی کنیم باید از ترمینولوژی جنبش های نوپدید دینی (new religious movement nrs) یا معنویت گرایی جدید (new spiritualism) استفاده کنیم.

عرفان چیزی ست که به سنت دینی برمی گردد یعنی در سنت دینی ریشه ‎هایی وجود دارد که می توان آن را به شکل دیگری تفسیر کرد. مثلا در اسلام عرفان به آیاتی که در قرآن آمده از ساحت دیگری نگاه می کند و اصطلاحا تفسیری عرفانی و باطنی از سنت انباشته دینی ارائه می کند. یا مثلا در مسیحیت عرفای مسیحی از طریق مکاشفات و دیگر مسائل آیات انجیل و چیستی شخصیت عیسی مسیح را به صورت باطنی و با نمایه ای آخرالزمانی تفسیر می کردند.

اما معنویت های نوظهور اکثرا ریشه ای در سنت انباشته دینی ندارند و بیشتر التقاطی هستند و آموزه های چند سنت دینی را با یکدیگر ترکیب می کنند و با بسته بندی جدیدی به مخاطب ارائه می دهند. همچنین اگر این معنویت ها خود را منتسب به سنتی دینی می کنند به صورت عوام فریبانه و همه پسندی این کار را می کنند. 

پرمخاطب ترین این معنویت ها در ایران عرفان حلقه و انجمن معتادان گمنام (na: narcotic anonymous) -انجمن دوازده قدمی برای ترک اعتیاد – می باشد که در ایران نزدیک به ۷۵۰ هزار نفر عضو دارد و جلسات هفتگی شان به صورت مرتب در شهرهای مختلف برگزار می شود. بعد از این ها می توان به انرژی درمانی های متفاوت که ریشه اصلی شان به آیین های شبه قاره هند بازمی گردد اشاره کرد که در ایران مخاطبان زیادی دارند.

یوگا هم در ایران حضور دارد اما یوگا معنویت نوظهور حساب نمی شود چون یک ریشه سنتی چندهزار ساله دارد و قرائتی که امروز تحت عنوان یوگا در جامعه جهانی و بالطبع ایران جا افتاده است ربطی به سنت باستانی آیین یوگای هند ندارد. 

ما به داده های آماری ایران در باب ظهور و بروز معنویت های نوظهورچندان دسترسی ای نداریم اما آمارهای جهانی انجام شده تقریبا پیروان جنبش های نوپدید دینی ایران را در حدود ۷.۱ درصد و پیروان نحله های عرفانی کشور را نیز در حدود دو درصد اعلام کرده اند.

این معنویت ها مخاطبانشان را بیشتر از میان کدام قشر انتخاب می کنند؟

جامعه هدف معنویت های نوظهور اکثرا قشر نخبگانی جامعه است. منظور از قشر نخبگانی نیز قشری از جامعه است که که تحصیلات خوبی دارند از نیاز های روزمره شان فراتر فکر می کنند و از رفاه نسبی برای پرداختن به مسائلی فراتر از بقا را دارند. از آنجایی که این قشر نخبگانی معمولا شامل ثروتمندان و اقشار مرفه جامعه  هم می شود اینطور برداشت می شود که این معنویت ها ثروتمندان را شکار می کنند. 

مثلا اگر به جنبش اشو یا راجنشیسم در آمریکا نگاهی بیندازید می بینید اکثر مخاطبینش از دانشجویان پرینستون اِم.آی.تی و دیگر نوابغ جامعه ایالات متحده بودند و فراتر از سطح معمول جامعه می اندیشیده اند. 

علت این امر هم در انتخاب طبیعی نهفته است. طبیعتا اگر این معنویت ها به دنبال جذب قشر ضعیف باشند – که فرصت کافی برای فکر کردن و عمل کردن به آموزه هایشان را ندارد و نمی تواند برای جنبش مزبور هزینه ای کند- رشد نخواهند کرد.

اما به نظر می آید قشر ضعیف جامعه هم به دلیل فشارهایی که در زندگی شان وجود دارد همانطور که به جادو پناه می آورند به این معنویت ها هم اقبال نشان دهند.

مسئله ای که بیان کردم در مورد هسته اصلی فعالان این معنویت ‎ها بود که مسئولیت گسترش و عضوگیری را بر عهده دارند. به طور کلی صد درصد همین طور است که شما می گویید چرا که بسیاری از افراد جامعه زمینه روانی یا عاطفی ابتلا به این موضوعات را دارند. زمینه هایی نظیر شرایط نامساعد زندگی و مشکلاتی که انسان راه حلی برای حل یا فرار از آن ها نمی یابد او را به این سمت و سو سوق می دهد. درست به همین علت در فرآیند عضوگیری این جنبش ها بر مسائل مرتبط با عاطفه انسان غم ها ترس ها و اندوه های روزمره اش تمرکز می کنند. 

دلزدگی از قرائت های رسمی چقدر در جذب افراد به این معنویت ها موثر بوده است؟

بسیار زیاد.

اجازه بدهید من مروری بر چگونگی به وجود آمدن این معنویت ها داشته باشم. به طور کلی بشر از سه دوره گذر کرده است و الان در دوره چهارم تمدنی خود است؛ دوره اول دوران قبل از سنت است که در آن ادیان و آیین های بدوی به زندگی بشر معنا می داد. پس از این دوران نوبت به دوران استیلای ادیان سنتی بر ابعاد مختلف جامعه بشری می رسد. بعد هم  دوران رنسانس و مدرنیته است. در هر سه دوره چیزی داشته ایم تحت عنوان بزرگ روایت که زندگی انسان ها را معنا داده.

کلان روایتی که در جهان باستان به زندگی مردم معنا می داد منطق شهودی اسطوره ها و روایت های خیال انگیز و پر معنی بودند. بعد رفته رفته این اساطیر سامان مند شدند و سنت های دینی وحیانی یا غیر وحیانی را شکل دادند. این سنت ها تا دوران رنسانس به زندگی مردم معنا می دادند. بعد از رنسانس و پیشرفت های چشم گیر بشر و تضعیف کلیسا در جهان غرب این علم بود که کلان روایت جامعه شد. 

سپس به جنگ جهانی اول و دوم می رسیم. وقایع وحشتناکی در این جنگ ها رخ داد حاصل علم بود. همین امر باعث شد در جامعه نسبت به علم هم نوعی دلزدگی ایجاد شود. مردم به این نتیجه رسیدند که حتی علم هم دیگر پاسخگوی معنا بخشی به اموراتشان نیست. این سرآغاز دوران پست مدرن بود.

کلان روایت دوران پست مدرن این بود که دیگر کلان روایتی وجود ندارد و این مسئله باعث جا افتادن سکولاریسم عمیقی در روح اجتماعی بشر مدرن شد. جامعه ۱۹۶۸ به بعد دچار یک بی معنایی عمیق شد و نیاز داشت معنایی وارد زندگی اش شود. درست در اینجا دوره ورود عرفان های شرقی نظیر بودائیسم یا معنویت هایی نظیر پاگانیسم به آمریکاست.

نهادهای سنتی دینی نظیر اسلام یا مسیحیت نتوانستند خود را با جریان مدرن وفق دهند و با جامعه ارتباط برقرار کنند. این سنت های دینی در مسائلی که انسان مدرن در این دوره با آن ها مواجه شده بود- مسائلی مانند سقط جنین جنسیت ارتباطات و ازدواج و… – بسیار غیرمنعطف برخورد کردند؛ امری که به قدرت گرفتن معنویت های نوظهور کمک شایانی کرد چرا که این معنویت ها تمام این شکاف ها و مشکلات را به دلیل آموزه ها و نوع قرائتشان از معنا از میان برمی دارند؛ قرائتی از دین که تا حد زیادی مبتنی بر اومانیسمِ فردگرایانه و روانشناسی مثبت اندیش عامه پسند است. 

در مورد ایران گفتید آماری وجود ندارد؟

در ایران آماری وجود ندارد اما مثلا آمارهای معتبری در سطح جهان راجع به این مسائل وجود دارد. برای مثال آماری که اندیشکده پیو در آمریکا منتشر کرده می گوید تقریبا پنجاه درصد آمریکایی ها به هیچ چیزی اعتقاد ندارند و خود را جزو دسته ای می دانند که شامل اگنوستیک ها(ندانم گرا) هیچ های بی اعتقاد (the nones) -طبق آمار موسسه جهانی مستقل گمان تعداد این ها در ایران ۲۲ درصد از جمعیت کشور را شامل می شود- و آتئیست ها (بی خدایان) است.

طبق آن داده های آماری پیو تعداد آتئیست ها در آمریکا ثابت باقی مانده و آن دو گروه دیگر با افزایش چشمگیری در طی ۲۰ سال اخیر رو به رو بودند طبق آماری که همین موسسه منتشر کرده در حال حاضر معنویت های نوظهور در قاره آمریکا رشد خوبی داشته اند؛ معنویت هایی نظیر ادیان و معنویت های آفریقایی -که جامعه سیاهپوستان را هدف قرار داده است- معنویت سفید پوستان –که در خدمت ناسیونالیسم دینی آمریکا است- و معنویت های سرخ پوستی. رشد این معنویت ها به گونه ای بوده است که در حال حاضر تنها سی درصد آمریکایی ها پایبند به سنت های دینی رسمی -مانند مسیحیت- مانده اند. 

در اروپا هم شرایط به همین منوال است. مثلا در لهستان که یک کشور مسیحی کاتولیک است آمار مومنین مسیحی به شدت رو به کاهش است. به طور کلی می توان گفت که تمام افرادی که از سنت های دینی رویگردان می شوند یا افرادی که به دنبال چیز بیشتری از اعتقاد به قرائت های ادیان رسمی هستند هدف مناسبی برای فعالیت معنویت های نوظهور محسوب می شوند.

این ها خود را قرائت دیگری از یهودیت یا مسیحیت نمی دانند؟

ببینید این معنویت ها خیلی وسیع و متنوعند. بعضی از آنها خود را به ادیان رسمی مانند یهودیت و مسیحیت متصل می کنند و برخی خیر. روی والیس محقق معنویت های نوظهور معروف طبقه بندی سه دسته ای را از این معنویت ها ارائه می دهد. 

دسته اول معنویت هایی هستند که نفی کننده و طردکننده جهانند مثل جنبش های نوپدید «فرزندان خدا» یا «آگاهیِ کریشنا» و… این ها داشتن مرشد نبی و اعتقاد به خدا را رد می کنند. 

دسته دیگر آن هایی هستند که تاییدکننده جهانند مثل جنبش اٌشو یا ساینتولوژِی. این ها می گویند جهان جای قشنگی ست منتهی برای دستیابی و کسب آن زیبایی باید فرد بر حسب تعلیمات فرقه تغییر کند و قدرتمند شود. این معنویت ها بیشتر فردگرا هستند و معمولا رابطه خوبی با علم اخلاق ندارند.

دسته سوم این معنویت ها بسیار به جنبش های دینی شبیهند و سعی در متوازن کردن قوای درونی و بیرونی انسان دارند. علت شباهتشان به دین هم این است که سنت های دینی نیز تلاش می کنند تا بین حوزه فردی و اجتماعی زندگی افراد یک رابطه متعادل برقرار کنند. معمولا این دسته آخر  معنویت ها التقاطی هستند و اعتقاداتشان را از ادیان و سنت های دینی و عرفانی متفاوتی وام گرفته اند.

مومنان عرفان حلقه خود را مسلمان می دانند؟

ببینید این عرفان ابتدا ادعاهای دینی داشت و  از احادیث متفاوت اسلامی به عنوان لیجار تایید آموزه هایش استفاده می کرد. اما رفته رفته آموزه هایش زاویه تندی با دین اسلام پیدا کرد. یک روی دیگر عرفان حلقه جنبه درمانی اش بود که چیز جدیدی نبود. در سرتاسر جهان جنبش ها و معنویت های نوظهوری هستند که ادعای درمانگری دارند و خود را نوعی پزشکی مدرن معرفی می کنند که می تواند با راه هایی جز پزشکی غربی شما را درمان کند.  عرفان حلقه هم چنین ادعاهایی داشت؛ مثلا در جلساتشان ذکر می شود که ما شما را انرژی درمانی می کنیم و با دست گذاشتن بر این عضو شما درد شما تسکین می یابد. نهاد رسمی دینی اسلام ارتباط عرفان حلقه به عرفان اسلامی را تایید نکرد و وزارت بهداشت نیز بر بعد درمانی آن صحه نگذاشت.

 این عدم تاییدها باعث شد که متفکرین این عرفان در تبلیغ عقاید خود از مسئله ای به عنوان شعور کیهانی استفاده کنند. چنین مسئله ای نیز به وفور در سنت های باستانی به چشم می خورد. با این تفاوت که تمام آن نمونه های باستانی به این امر که یک آگاهی فراتر هدایت کننده ی این شعور است اعتقاد داشتند اما در عرفان حلقه اسمی از آن آگاهی برده نشده بود. نکته دیگر اینکه موسس عرفان حلقه آقای طاهری مدعی شد واسطه میان انسان و این شعور کیهانی هم اوست! تعدادی از کسانی که از این جنبش رو برگردانده بودند در مصاحبه های خود می گفتند حتی معنویت عادی جاریِ زندگی شان را هم از دست داده اند. 

عرفان حلقه یا معنویت های نوظهور طبیعتا برای کسانی که پیرو آنها بودند کارکردی داشته اند. آیا این حجم از استقبال را می توان با صرف فریب خوردن و منحرف شدن توضیح داد؟

اینطور نیست. این افراد اصلا فریب نخورده اند. عرض کردم نهادهای رسمی دین نتوانستند به دغدغه های انسان مدرن در جهان مدرن پاسخ دهند؛ دغدغه هایی مانند چگونگی رابطه انسان با خود دیگران و جهان در روزگار مدرن.  این عدم پاسخگویی صحیح از طرف نهادهای رسمی دین باعث ایجاد یک خلا شد؛ خلایی که معنویت هایی نظیر عرفان حلقه آن را با آموزه هایی التقاطی پر کردند. برای مثال در مواجهه با سوالی مانند اینکه «خدا چیست؟» ادیان به طور کلی می گویند خدا موجودی ست که نمی دانیم چیست و به چیستی خداوند نمی شود پی برد اما معنویت های نوظهور در پاسخ به این سوال به راحتی می گویند خدا انرژی ست و تا حد زیادی از طریق تبیین های شبه علمی مسئله را در ذهن انسان مدرن حل می کنند.

یکی دیگر از کارهایی که این معنویت های نوظهور کردند سبک کردن شریعت بود. در ادیان مختلف شما اگر بخواهید به آن دین درآیید با یک فقه یا شریعت سنگین و طاقت فرسا مواجه خواهید شد؛ شریعت به معنی دایره ای از مناسک اعتقادات و باورهای دینی . برنامه دقیق سختگیرانه متعالی شدن که معمولا در ادیان سنتی وجود دارد. این معنویت ها با فصلی کردن و دلبخواهی کردن شریعت و در مواردی حذف آن خود را با روحیه راحت طلب انسان مدرن سازگار کردند.

مورد دیگری که باعث توفق این جنبش ها در جهان مدرن شد فردگرایی رادیکال عدم اعتقاد به رهبری مرکزی و گروه دینی بود که با ذائقه اومانیستی روزگار پسامدرن جور در می آمد. اکثر این معنویت ها می گویند انسان نیازی به یک گروه دینی یا رهبر دینی ندارد. انسان نیازی ندارد که از پاپ یا مرجع تقلیدی تقلید کند. البته این آموزه را ما در عرفان های سنتی هم می بینیم و به نوعی این معنویت ها آن را از عرفان وام گرفته اند.

پس چرا شخصی مانند محمدعلی طاهری اینقدر برای برخی جذاب می شود؟

ایشان ادعایی کرد که برای پیروان خودش هم صادق بود. او گفت واسطه کسب فیض شما از کیهان من هستم! این خیلی ادعای بزرگی ست و نیاز به اثبات دارد. کسانی که این امر برایشان اثبات نشد خب جدا شدند.

در ادامه پاسخ به این سوال که چرا این معنویت های نوظهور موفق شدند؟! مورد دیگر این است که این معنویت ها خدای متشخص ندارند. در تمام ادیان خدا متشخص است یعنی شما مثلا دعا می کنید و چیزی از خدا می خواهید یعنی خدا در وادی شخصی ست و انسان با خداوند رابطه ای بر قرار می کند؛ رابطه ای که بر حول یک عهد شکل می گیرد انسان عهد می بندد که از خدا اطاعت کند و خداوند نیز به زندگی و حیات او برکت می دهد. معنویت های نوظهور با خارج کردن مفهوم خدا از وادی شخصی و جا انداختن این مفهوم به شکل غیرشخصی در قالب یک قانون یا انرژی کیهانی به عهد و میثاق با خدا را از بین بردند و رسیدن به نتیجه مد نظر فرد را تسهیل کردند. 

شما فرض کنید کسی بسیار نذر و نیاز هم کرده باشد که فرزندش زنده بماند اما می میرد خب مسلما دچار یاس می شود و برای او سوال ایجاد می شود که چرا خدا به حرف من گوش نداد؟! معنویت های نوظهور می گویند خب خدا اصلا قرار نیست به حرف تو گوش بدهد! خدا یک وادی غیرشخصی ست. قوانینی بر این وادی حاکم است که طبق آن ها لازم بوده بچه تو زنده نماند. ادیان سنتی در این زمینه ها پاسخی منطقی ارائه نمی دهند و در عوض مسئله را به تقدیر و خواست خدا ربط می دهند. 

اصلا مفهومی به عنوان دعا یا توسل دارند؟

بعضی هایشان خب اعتقاد دارند اما بیشتر به یکسری مناسک جادویی اعتقاد دارند. جادو سیستم متفاوتی از دین دارد. (در این باره می توانید تک جلدی خلاصه شده شاخه زرین جیمز جورج فریزر را بخوانید).

جادو یکسری سنت هایی بوده که بشر وقتی از دین ناامید می شده به سراغ آن می رفته! اما در دین چنین چیزی نداریم. دعا چیزی ست که ما باید تلاشمان را برای رخ دادنش بکنیم حالا اگر قرار بر وقوع آن باشد به نتیجه می رسید اگر قرار نباشد نمی رسید. راهی وجود ندارد که صد درصد جواب بدهد. اما جادو ادعا می کند که با انجام اعمال و مناسک و خواندن اورادی خاص حتما نتیجه حاصل می شود. و مناسکی که اکثر این معنویت ها بدان معتقدند هم از این نوع است مثلا دور هم جمع می شوند و اورادی می خوانند طلسم و تعویذ دارند فال بینی و کف بینی می کنند و … 

دعا و جادو چه تفاوتی با هم دارند؟ چرا اسم آن می شود اوراد و اسم این دعا؟

کاهن یا ساحری که برگزار کننده مناسک جادویی است ادعا می کند که آن ورد حتما جواب می دهد و چیزی ست فرای خواست الهی. در حالیکه در دعا انسان به اراده خداوند در انجام فعلی موجه ایمان دارد. البته ممکن است این عقیده ادیان سنتی هم تا حدی جادویی باشد که خب بالاخره خدا چطور خواست شما را برآورده می کند؟! با این حال در دعا ما به یک وحدتی رجوع می کنیم. اما در معنویت های نوپدید این اراده فردی شماست که با خواندن اوراد یا رجوع به یک شمن- جادوگر شما را به سرمنزل مقصود می رساند و دیگر در مسئله چیزی به عنوان اراده خدا دخیل نیست. 

در ادامه پاسخ به آن سوال که چرا این معنویت ها پاسخگوی بعضی نیازهای انسان های هم عصر ما هستند می توان به پاسخ پرسش مهیب مرگ و این که پس از مرگ چه اتفاقی می افتد اشاره کرد. اکثر این معنویت ها تناسخ باور هستند. تناسخ در آیین هندو خیلی پیچیده است و فهم و درک آن نیازمند صرف زمان و رجوع به روحانیون دین هند است.

اما آنچه که این معنویت ها از آن به عنوان تناسخ یاد می کنند نسخه پاپکورنیزه و دم دستی تناسخ در آیین هندوست که با بیانی لفاظانه و پر آب و تاب بیان می شود و سیستم الهیاتی منسجمی ندارد. در مورد تناسخ هم اگر بخواهم شاهد مثالی بیاورم پائولو کوئیلو کتابی دارد به نام الف. در این کتاب می گوید با مدیتیشن به تجربه زندگی های گذشته اش دست پیدا کرده است. خب این بیان استدلال یا اصول موضوعه یا راه و روشی ندارد و از هیچ قانون همه فهمی تبعیت نمی کند و صرفا تجربه شخصی خود پائولو کوئیلو است. 

این معنویت ها مسئله ترس انسان از «پس از مرگ» را با همین باور به تناسخ تا حد زیادی حل کرده اند. نگاهشان به رستگاری(soteriology) و تناسخ به شکلی که در آیین هندو وجود دارد هم نیست. ببینید در آیین هندو و بودیسم تناسخ یک اتفاق بد است یعنی شما باید تلاش کنی تا از این چرخه تناسخ و تجربه زندگی های مختلف رها شوی و به نیروانا یا رستگاری برسی و از چرخه تولد دوباره رها شوی!

اما این معنویت ها تناسخ را از ریشه بازتفسیر کرده اند و آن را به عنوان یک امر مثبت تلقی می کنند که شما می توانید زندگی های مختلفی را تجربه کنید.

تناسخ چه تفاوتی با «رجعت» در آیین اسلامی دارد؟

رجعت مربوط به انسان های خاصی ست و مربوط به همه نیست. در اسلام همه معاد دارند اما همه رجعت ندارند.

موضوع دیگری که باعث شده این معنویت ها در جهان مدرن به نتیجه برسند مفهوم خویشتن (self) است. اکثر این معنویت ها به شدت فردگرا هستند و به حوزه اجتماعی کاری ندارند. زیاد وارد این موضوع نمی شوند که ای انسان تو نسبت به دیگران چه مسئولیتی داری؟! بیشتر در این حیطه کار می کنند که شما نسبت به خودت چه مسئولیتی داری؟! “خودت و خودت و فقط خودت مهم هستی.”

جالب است که این مفهوم خویشتن بعدا باعث ایجاد تعارض منافع می شود. مثلا فرض کنید فرقه ای از نوع این معنویت ها هزار نفر دنبال کننده دارد ممکن است دو نفرشان بر سر آنچه برایشان مهم است به تعارض منافع بخورند. باید چه کرد؟ به طور کل اکثریت این فرقه ها برای مسئله فلسفی دیگری و تنظیم رابطه فداکارانه نسبت به دیگران راهکاری ندارند اگر هم داشته باشند به این شکل است که به رهبر آن فرقه برای داوری رجوع می کنند. در مقابل اما اکثر ادیان بر پایه دیگری خواهی و مفاهیمی مانند devotion (ازخودگذشتگی) یعنی خود را وقف چیزی کردن sacrifice (جانبازی) شهادت شکل گرفته اند.

در ادیان و سنت های عرفانی مختلف شما از خودخواهی و خودپرستی نفی و به دیگر خواهی و نوع دوستی سفارش می شوید. به طور کل می توان گفت قریب به اتفاق ادیان بر پایه به مقصود رساندن نیکی در سطح فرد و اجتماع و فداکردن نفس و یکی شدن با هدف و دغدغه غایی شکل گرفته اند.

در جهان مدرن چون ناگهان جمعیت زیاد شد و منابع کم شد ترسی در بشر به وجود آمده که من اگر به زندگی خودم نرسم بدبخت و بیچاره خواهم شد. این ترس بر «دیگری خواهی» ادیان غالب است. مثلا اگر همکار شما باعث اخراج شما شود ترجیح ما در دنیای مدرن این است که تلافی کنیم و پدرش را هم درآوریم اما ادیان سنتی می گویند که خب حالا اشتباهی کرده یا باید گذشت کرد و این قسم توصیه ها. این هم دلیل دیگری برای رجحان یافتن معنویت های نوظهور بر ادیان سنتی در روزگار مدرن.

پایان خبر لیجار