فرهنگ و تاریخ محلی

تا حالا به این فکر کردی که ریشه های زندگی و هویت ما دقیقاً از کجا آب می خورد؟ این همه داستان، این همه رسم و رسوم، از کجا آمده اند؟ باور کن که گنجینه ای به اسم «فرهنگ و تاریخ محلی» هست که درست زیر پای ما، توی محله و شهر خودمون، پنهان شده و منتظر کشف شدنه. شناختن این گنج، یعنی شناختن خودمون و جایگاهی که توی این دنیای بزرگ داریم.

فرهنگ و تاریخ محلی، مثل یه فرش دستباف ارزشمنده؛ هر گره، هر نقش و نگار، داستان یه بخش از زندگی مردمی رو تعریف می کنه که سالیان سال توی یه منطقه خاص زندگی کردن. این تاریخ فقط روایت جنگ و پادشاهی نیست، بیشتر شبیه دفتر خاطرات مردم عادیه؛ از قصه های پدربزرگ و مادربزرگ گرفته تا آداب و رسوم قدیمی، لهجه شیرین یه روستا، یا حتی معماری خاص یه کوچه. این چیزها هستن که به یه منطقه، روح و هویت می دن و اون رو از جاهای دیگه متمایز می کنن. وقتی از فرهنگ و تاریخ محلی حرف می زنیم، یعنی داریم از نبض تپنده ای می گیم که در دل هر سرزمین می زنه و زندگی مردمش رو معنی دار می کنه. در واقع، این گنجینه های کوچک و بزرگ، همون حلقه های وصل بین گذشته، حال و آینده ما هستن که کمک می کنن ریشه هامون رو بهتر بشناسیم و بهشون افتخار کنیم. در این مقاله می خواهیم سری به این دنیای جذاب بزنیم و ببینیم چطور می تونیم این گنج های پنهان رو پیدا کنیم و ازشون لذت ببریم.

اصلاً فرهنگ و تاریخ محلی یعنی چی؟

ممکنه با خودت بگی خب تاریخ که تاریخ ملی و جهانیه، تاریخ محلی دیگه چیه؟ بیا تا برات توضیح بدم. تاریخ محلی، در واقع همون بررسی گذشته یه گوشه کوچیک از این دنیاست؛ یه روستا، یه شهر یا یه منطقه خاص. فرقش با تاریخ ملی اینه که تو تاریخ ملی بیشتر به اتفاقات بزرگ، پادشاهی ها و جنگ های گسترده می پردازیم، اما تو تاریخ محلی، ذره بین رو می ذاریم روی زندگی روزمره مردم، اتفاقات کوچیک اما تاثیرگذار، و همه اون جزئیاتی که شاید تو تاریخ ملی به چشم نیان. این جزئیات هستن که پازل بزرگ تاریخ رو کامل می کنن و به ما نشون می دن که زندگی مردم عادی چطور بوده و چطور با اتفاقات بزرگ کشور کنار می اومدن.

تاریخ محلی چیست؟

تاریخ محلی، دقیقاً مطالعه رویدادها، افراد، ساختارها و تحولاتیه که تو یه جغرافیای محدود اتفاق افتاده. فکر کنین به جای خوندن تاریخ پادشاهی صفویه تو کل ایران، فقط روی زندگی مردم اصفهان یا اردبیل تو اون دوره تمرکز کنیم. می بینیم که چطور اتفاقات بزرگ، زندگی اونا رو تحت تاثیر قرار می داد، چه شغل هایی داشتن، چطور با هم ارتباط برقرار می کردن، و چه چالش هایی داشتن. این نگاه از نزدیک، به ما کمک می کنه تا گذشته رو ملموس تر درک کنیم و بفهمیم که تاریخ فقط مربوط به آدم های مشهور نیست، بلکه زندگی تک تک مردم رو شامل می شه.

فرهنگ محلی چیست؟

فرهنگ محلی هم که دیگه نیاز به تعریف نداره! هر وقت صحبت از آداب و رسوم یه منطقه می شه، باورهاشون، آیین هاشون، زبان و گویش شیرینشون، سبک زندگیشون، هنرهای بومی مثل موسیقی، رقص، پوشش محلی، معماری خاص خونه هاشون، غذاهای خوشمزه شون، صنایع دستی منحصر به فردشون یا حتی داستان ها و افسانه هایی که سینه به سینه نقل شده، داریم در مورد فرهنگ محلی حرف می زنیم. مثلاً، فکر کن به مراسم شب یلدا تو شهرهای مختلف ایران. هر شهری یه جور خاص خودش جشن می گیره، یه سری خوراکی های مخصوص داره و یه سری آداب منحصر به فرد. این ها همه جزو فرهنگ محلی اون منطقه هستن. این عناصر فرهنگی چطور شکل گرفتن؟ چطور تو گذر زمان تغییر کردن یا ثابت موندن؟ این ها سوالاتیه که با بررسی فرهنگ محلی می تونیم بهشون جواب بدیم.

پیوند ناگسستنی تاریخ و فرهنگ

حالا شاید بپرسی که این تاریخ و فرهنگ محلی چه ربطی به هم دارن؟ ربطشون خیلی عمیقه! تاریخ محلی در واقع همون بستریه که فرهنگ محلی توش رشد کرده و بالیده. اتفاقات تاریخی، مثل جنگ ها، مهاجرت ها، یا حتی تغییرات اقتصادی، روی فرهنگ مردم تاثیر می ذارن. مثلاً، وقتی یه منطقه دچار قحطی می شده، شاید رسم و رسوم مربوط به ذخیره غذا یا حتی غذاهای محلیشون تغییر می کرده. از اون طرف، فرهنگ مردم هم می تونه مسیر تاریخ رو عوض کنه. مثلاً، اتحاد و همبستگی فرهنگی بین مردم یه منطقه می تونه اونا رو در برابر یه اتفاق تاریخی بزرگ قوی تر کنه. این دوتا مثل تار و پود یه قالی می مونن؛ یکی بدون اون یکی معنا نداره.

اصلاً چرا باید سراغ فرهنگ و تاریخ محلی برویم؟

شاید فکر کنی تو این دنیای پر از تکنولوژی و پیشرفت، دیگه چه کاریه که بریم دنبال تاریخ بومی و قصه های قدیمی؟ اما باور کن که اهمیت فرهنگ و تاریخ محلی خیلی بیشتر از اون چیزیه که فکر می کنی. شناخت گذشته محلی، فقط یه نوستالژی نیست، یه نیاز اساسی برای ساختن یه آینده بهتره. بذار برات بگم چرا مهمه که دنبال این ریشه ها باشیم:

هویت و تعلق خاطر: ریشه های ما اینجاست!

هر کسی نیاز داره بدونه از کجا اومده و به کجا تعلق داره. فرهنگ و تاریخ محلی دقیقاً همین حس رو به ما می ده. وقتی داستان ها و ریشه های محله یا شهرت رو می شناسی، یه حس عمیق تعلق به اونجا پیدا می کنی. دیگه فقط تو یه شهر زندگی نمی کنی، بلکه بخشی از یه تاریخ زنده می شی. این حس تعلق، مثل یه پل ارتباطی بین نسل های مختلف عمل می کنه و حافظه جمعی یه جامعه رو زنده نگه می داره. مثلاً، وقتی می فهمی که پدربزرگت تو کدوم خونه زندگی می کرده و چه سختی هایی کشیده، یا مادربزرگت با چه هنری زندگی اش رو می گذرونده، یه جورایی خودت رو وصل می بینی به اون گذشته. این پیوندها هستن که هویت ملی ما رو هم شکل می دن؛ ایران، یه موزاییک رنگارنگ از فرهنگ های محلیه و هر قطعه این موزاییک، به زیبایی کل اون اضافه می کنه.

حفاظت از میراث و اصالت: گنجینه ای برای آیندگان

اگه ما دنبال سنت های بومی ایران و میراث فرهنگی محلی نریم، ممکنه خیلی چیزها فراموش بشن. خیلی از داستان ها، سنت ها، دانش بومی و حتی لهجه های شیرین، اگه ثبت نشن، با گذشت زمان از بین می رن. مثل یه کتاب قدیمی که اگه ازش نگهداری نکنی، ورقه هاش پاره می شه و از بین می ره. پس باید این گنجینه ها رو بشناسیم، ثبت کنیم و ازشون محافظت کنیم. این شامل بناهای تاریخی، محوطه های باستانی، اشیاء قدیمی و همه اون چیزهایی می شه که هویت یه منطقه رو شکل می دن. حفظ تنوع فرهنگی و زبانی، نه فقط برای ما، بلکه برای نسل های آینده هم یه سرمایه خیلی ارزشمنده.

محرک توسعه پایدار و گردشگری فرهنگی: چرخ اقتصاد با ریشه ها

فرهنگ و تاریخ محلی یه پتانسیل بی نظیر برای گردشگری فرهنگی و رونق اقتصاد محلی داره. خیلی از توریست ها، هم داخلی و هم خارجی، دنبال تجربه های جدید و اصیل می گردن. اونا دیگه از دیدن شهرهای بزرگ و مراکز خرید خسته شدن؛ دوست دارن برن یه روستا، با مردم محلی صحبت کنن، غذاهای بومی رو امتحان کنن، مراسم سنتی رو از نزدیک ببینن و با معماری بومی یه منطقه آشنا بشن. اگه ما بتونیم این جاذبه های کمتر شناخته شده رو معرفی کنیم و بهشون بها بدیم، هم به اقتصاد مردم محلی کمک می کنیم و هم فرصت های شغلی جدیدی ایجاد می کنیم. اینجوری، چرخ توسعه هم می چرخه و زندگی تو اون مناطق جون می گیره.

بصیرت اجتماعی و جامعه شناسی: فهمیدن مردمِ امروز

با مطالعه فرهنگ و تاریخ محلی، می تونیم ریشه های رفتارهای اجتماعی، روابط بین گروه های مختلف مردم و الگوهای مهاجرت رو تو یه منطقه بفهمیم. این که چرا مردم یه شهر یا روستا یه سری اخلاق و خصوصیات خاص دارن، یا چرا روابط بینشون اینجوریه، خیلی وقت ها برمی گرده به گذشته و اتفاقاتی که تجربه کردن. این تحلیل ها به ما کمک می کنه تا جامعه امروز رو بهتر بشناسیم و مشکلات و فرصت هاش رو عمیق تر درک کنیم. مثلاً، می فهمیم که چرا تو یه منطقه خاص، تعارضات بین گروه ها بیشتر بوده یا برعکس، همکاری هاشون قوی تر.

چطور فرهنگ و تاریخ محلی خودمان را پیدا کنیم؟

حالا که فهمیدیم فرهنگ و تاریخ محلی چقدر مهمه، شاید بپرسی چطور می تونیم این گنجینه ها رو پیدا کنیم؟ کار سختی نیست، فقط باید بدونی کجا دنبالش بگردی و چطور اطلاعات رو جمع آوری کنی. این کار خودش یه جور ماجراجوییه که می تونه خیلی هیجان انگیز باشه!

منابع کتبی و اسنادی: گشت و گذار در لابه لای اوراق

یکی از بهترین راه ها برای کشف تاریخ نگاری محلی ایران، سر زدن به منابع مکتوبه. فکر کنین به یه کارآگاه که دنبال سرنخ می گرده. این منابع می تونن خیلی متنوع باشن:

• اسناد آرشیوی: این اسناد، مثل نامه ها، فرمان ها، وقف نامه ها، دفاتر مالیاتی و قضایی، گنجینه های پنهانی هستن که می تونن اطلاعات دست اول و بی نظیری بهت بدن. باید بری سراغ آرشیوهای محلی، منطقه ای و حتی ملی. هر ورق سند، یه داستان جدید داره.
• کتاب های تاریخی محلی: خوشبختانه ایران از قدیم الایام کلی کتب تاریخی محلی داره. کتاب هایی مثل «تاریخ بخارا»، «تاریخ سیستان» و «محاسن اصفهان» نمونه های درخشانین که اطلاعات فوق العاده ای از گذشته این مناطق به ما می دن. حتی کتاب های جدیدی که پژوهشگرهای امروزی می نویسن هم می تونن خیلی کمک کننده باشن.
• سفرنامه ها و جغرافیای تاریخی: گاهی اوقات، بهترین اطلاعات رو می تونی تو سفرنامه های قدیمی پیدا کنی. مسافرهایی که از یه منطقه رد شدن، دیده ها و شنیده هاشون رو نوشتن و این ها می تونه نگاه تازه ای بهت بده. کتاب های جغرافیای تاریخی هم وضعیت یک منطقه رو تو زمان های مختلف نشون می دن.
• روزنامه ها و نشریات محلی: روزنامه های قدیمی، مثل یه آینه، اتفاقات روزمره و افکار عمومی رو تو خودشون منعکس کردن. با ورق زدن اونا می تونی بفهمی مردم اون زمان به چی فکر می کردن، چه خبرهایی تو شهرشون بوده و چه دغدغه هایی داشتن.

تاریخ شفاهی: گنجینه خاطرات زنده

تاریخ شفاهی، یکی از جذاب ترین و زنده ترین روش های پژوهشه. می دونی چرا؟ چون اینجا با آدم هایی سروکار داری که خودشون تاریخ رو زندگی کردن. مصاحبه با ریش سفیدان، پیشکسوتان، هنرمندان بومی و هر کسی که اطلاعات دست اول داره، می تونه کلی قصه های ناگفته و فولکلور محلی رو برات آشکار کنه. داستان ها، ضرب المثل ها، اشعار محلی و خاطراتشون، همه شون تکه هایی از پازل بزرگ فرهنگ و تاریخ محلی هستن.

یادت باشه وقتی داری تاریخ شفاهی جمع می کنی، حتماً اطلاعات رو مستند کنی، ضبطشون کنی و از چند نفر مختلف بپرسی تا مطمئن بشی که داستان ها درست هستن و تحریف نشده ان. حرف مردم هم مثل یه رودخونه می مونه که مسیرش ممکنه عوض بشه، پس باید منابع رو با هم مقایسه کنی.

مطالعات باستان شناسی و مردم شناسی میدانی: قدم به گذشته

گاهی برای کشف میراث بومی باید کفش آهنی بپوشی و بری دل طبیعت. بررسی آثار باستانی، معماری قدیمی خونه ها و محوطه های تاریخی، می تونه کلی اطلاعات بهت بده. از اون طرف، با مشاهده و ثبت آداب و رسوم، مراسم، پوشش مردم و لهجه ها و زبان های محلی که هنوز هم زنده ان، می تونی بفهمی فرهنگشون چطور بوده و چطور هنوزم زندست. اینجور مطالعه ها به مردم شناسی محلی هم خیلی کمک می کنه.

نقش فناوری: گذشته در دسترسی شما

خوشبختانه تو عصر ما، فناوری هم حسابی به کمکمون اومده. الان می تونیم از ابزارهای دیجیتال، نقشه برداری GIS و آرشیوهای آنلاین استفاده کنیم تا اطلاعات رو راحت تر پیدا کنیم و ازشون نگهداری کنیم. خیلی از موزه ها و مراکز پژوهشی، اسنادشون رو دیجیتال کردن و تو اینترنت گذاشتن تا همه بهشون دسترسی داشته باشن. این یه فرصت عالیه برای حفظ میراث بومی و گسترش آگاهی.

ایران: سرزمین موزاییکی از فرهنگ و تاریخ محلی

وقتی اسم فرهنگ و تاریخ محلی میاد، ایران یه جورایی خودش یه کتابخانه بزرگ و زنده است. اینجا از هر گوشه و کناری، یه تاریخ و یه فرهنگ خاص سربرمیاره که آدم رو حسابی مجذوب می کنه. تنوع اقوام، اقلیم ها و زبان ها تو ایران، باعث شده که هر منطقه، یه دنیای کوچک و منحصر به فرد باشه.

تنوع بی نظیر: گنجینه ای به وسعت ایران

از آذربایجان و کردستان تو شمال غرب، تا سیستان و بلوچستان تو جنوب شرق، از گیلان و مازندران تو شمال، تا خوزستان و بوشهر تو جنوب، ایران پره از تاریخ بومی و سنت های بومی که شاید هیچ جای دنیا نظیرش رو پیدا نکنی. هر استان، هر شهر، و حتی هر روستا، یه دنیا قصه و رسم و رسوم داره که هر کدومش می تونه ساعت ها تو رو مشغول خودش کنه.

ایلات و عشایر: پاسداران بی ادعای فرهنگ

نباید نقش حیاتی ایلات و عشایر رو تو شکل گیری تاریخ و حفظ فرهنگ های بومی نادیده گرفت. اونا تو طول تاریخ، همیشه در حرکت بودن و این حرکت ها، باعث شده که فرهنگ و سنت هایشون به شکل خاصی حفظ بشه. از موسیقی مقامی ترکمن ها و لرها، تا پوشش های محلی عشایر قشقایی و بختیاری، همه شون داستان هایی دارن که نشون دهنده ارتباط عمیق این مردم با طبیعت و گذشته شونه.

نمونه های بارز تلاقی فرهنگ و تاریخ در ایران

بیا چند تا مثال بزنیم تا این قضیه برات روشن تر بشه:

1. معماری کویری یزد و کاشان: اگه تا حالا به یزد و کاشان سفر کرده باشی، دیدی که خونه هاشون یه معماری خاص دارن؛ بادگیرها، سابات ها، خانه های گلی و حیاط های مرکزی. این معماری بومی، فقط یه زیبایی نیست، بازتاب اقلیم خشک و گرم منطقه و سبک زندگی مردمیه که قرن ها تو این شرایط زندگی کردن. اونا یاد گرفتن چطور با طبیعت کنار بیان و ازش بهترین استفاده رو ببرن.
2. موسیقی مقامی خراسان و آذربایجان: این موسیقی ها، فقط یه سری نت و آهنگ نیستن. هر کدومشون یه دنیا قصه دارن؛ قصه های سینه به سینه از حماسه، عشق، دوری و وصل. استادکاران این موسیقی ها، این داستان ها رو نسل به نسل منتقل کردن و هویت فرهنگی اون مناطق رو زنده نگه داشتن.
3. آیین های نوروزی لرستان و گیلان: عید نوروز تو ایران خودش یه جشن ملیه، اما تو هر منطقه یه سری آیین های خاص و منحصر به فرد داره. مثلاً تو لرستان یا گیلان، مراسم خاصی دارن که ریشه اش به سنت های باستانی برمی گرده و تداوم هزاران سال فرهنگ رو نشون می ده.
4. جشنواره ها و مراسم بومی: کلی جشنواره ها و مراسم بومی تو مناطق مختلف ایران برگزار می شه که هر کدومشون هویت بخش و نشاط آورن. از جشن برداشت محصول گرفته تا مراسم عروسی محلی، همه شون فرصتی هستن برای دیدن و لمس کردن فرهنگ زنده مردم.

راستی، موزه های محلی تو ایران هم نقش خیلی مهمی دارن. اونا مثل صندوقچه های اسرارآمیزی هستن که اشیاء قدیمی، لباس های محلی، ابزار و وسایل زندگی مردم گذشته رو تو خودشون نگه داشتن و به ما کمک می کنن تا یه سفر کوتاه به گذشته داشته باشیم.

این وسط، مراکز دانشگاهی و پژوهشی تو ایران هم حسابی دارن تلاش می کنن. مثلاً «پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران» یکی از همون تلاش هاست که می خواد این تاریخ های پنهان رو پیدا کنه و به دنیا معرفی کنه. اینجوری، هم دانشجوها و پژوهشگرا می تونن از این منابع استفاده کنن و هم مردم عادی بیشتر با ریشه هاشون آشنا می شن.

چالش ها و فرصت های پیش رو در مسیر کشف و حفظ فرهنگ و تاریخ محلی

کشف و حفظ میراث فرهنگی محلی، مثل هر کار بزرگی، چالش های خودش رو داره، اما همزمان کلی فرصت هم برای ما ایجاد می کنه. اگه این چالش ها رو بشناسیم و از فرصت ها استفاده کنیم، می تونیم آینده بهتری برای فرهنگ و تاریخ محلی کشورمون بسازیم.

چالش ها: موانع سر راه

وقتی می خوایم سراغ فرهنگ و تاریخ محلی بریم، ممکنه با یه سری موانع روبرو بشیم که کارمون رو سخت می کنن:

• تهدید فراموشی: یکی از بزرگترین مشکلات، کمبود منابع مکتوب و خطر از بین رفتن تاریخ شفاهی با گذر زمانه. ریش سفیدان و افراد مطلع، گنجینه های متحرکی هستن که با فوتشون، یه عالمه اطلاعات ناگفته هم از بین می ره. اگه این اطلاعات ثبت نشن، برای همیشه فراموش می شن.
• نادیده گرفته شدن: خیلی وقت ها تاریخ محلی زیر سایه روایت تاریخ ملی قرار می گیره و اون قدر که باید بهش توجه نمی شه. انگار که فقط چیزهای بزرگ و ملی مهمن و جزئیات محلی اهمیت ندارن، در حالی که این دو مکمل همدیگه هستن.
• خطر تحریف و تعصب: بعضی وقت ها، کسایی که تاریخ محلی رو می نویسن، ممکنه دچار بزرگ نمایی های غیرواقعی بشن یا با تعصبات قومی و محلی، اطلاعات رو تحریف کنن. این محلی گرایی افراطی نه تنها کمکی نمی کنه، بلکه می تونه وحدت ملی رو هم به خطر بندازه.
• مشکلات تغییر مرزهای اداری: تو طول تاریخ، مرزهای اداری استان ها و شهرها خیلی تغییر کردن. این تغییرات، کار پژوهشگرها رو سخت می کنه، چون ممکنه یه منطقه تو گذشته جزو یه استان بوده و الان جزو یه استان دیگه. این تداخل ها می تونه گیج کننده باشه.
• نگاه صرفاً نوستالژیک: گاهی اوقات، مردم و حتی پژوهشگرها، به گذشته فقط با یه نگاه نوستالژیک و حسرتبار نگاه می کنن، نه یه نگاه کاربردی و تحلیلی. اونا فقط دلشون برای گذشته تنگ شده و نمی خوان ازش درس بگیرن یا با واقعیت ها روبرو بشن.

فرصت ها: راه هایی برای پیشرفت

اما این تمام ماجرا نیست! خوشبختانه، کلی فرصت هم داریم که می تونیم ازشون استفاده کنیم تا فرهنگ و تاریخ محلی رو زنده نگه داریم و حتی توسعه بدیم:

• فناوری های نوین: تکنولوژی های جدید مثل دیجیتال سازی، آرشیوهای آنلاین و ابزارهای چندرسانه ای، امکان ثبت، حفظ و دسترسی گسترده به منابع رو فراهم کردن. الان می تونیم قصه ها و عکس های قدیمی رو راحت تر به اشتراک بذاریم.
• افزایش آگاهی عمومی: مردم امروزه بیشتر از قبل به ریشه ها و هویت بومی خودشون علاقه نشون می دن. این آگاهی روزافزون، یه فرصت عالیه برای ترویج مطالعات محلی و مشارکت عمومی.
• توسعه آموزش: میشه تاریخ و فرهنگ محلی رو با دقت و کارشناسی، تو نظام آموزشی کشور گنجوند. این کار می تونه به بچه ها کمک کنه تا از همون اول با هویت خودشون آشنا بشن و بهش افتخار کنن.
• نقش در صلح و همزیستی: با برجسته کردن وجوه مشترک فرهنگی و تاریخی بین اقوام و مناطق مختلف، می تونیم به صلح و همزیستی بیشتر کمک کنیم. وقتی می فهمیم که با همسایه هامون چقدر نقاط مشترک داریم، کمتر دچار اختلاف می شیم.

به قول معروف:

تاریخ محلی، مثل یه چشمه زلاله که اگه حواسمون بهش نباشه، خشک می شه و دیگه هیچ ردی ازش نمی مونه.

نتیجه گیری: مسئولیت ما برای آینده میراث محلی

خب، رسیدیم به آخر این سفر هیجان انگیز تو دنیای فرهنگ و تاریخ محلی. دیدیم که چقدر این گنجینه، ارزشمنده و چطور می تونه هویت و تعلق خاطر ما رو عمیق تر کنه. فهمیدیم که فرهنگ و تاریخ محلی، فقط یه مشت قصه های قدیمی نیست، بلکه سنگ بنای هویت ملی ماست؛ مثل هزاران تار و پود رنگارنگ که فرش زیبای ایران رو تشکیل داده. هر کدوم از این تار و پودها، یه داستان دارن و اگه یکی شون از بین بره، یه جای خالی تو این فرش بزرگ به وجود میاد.

اگه می خوایم این گنجینه های ارزشمند رو برای نسل های بعدی حفظ کنیم، باید یه رویکرد جامع، متوازن و کارشناسی شده داشته باشیم. نباید فقط به نوستالژی بچسبیم و از چالش ها غافل بشیم. همه ما، از افراد عادی گرفته تا نهادهای فرهنگی، دولت و مراکز پژوهشی، یه مسئولیت بزرگ داریم؛ باید دست به دست هم بدیم تا این میراث رو بشناسیم، ثبت کنیم، ازش محافظت کنیم و به بقیه هم معرفیش کنیم.

یادمون باشه، فرهنگ و تاریخ محلی، چراغ راهی است که مسیر آینده یک ملت را روشن می کند. اگه این چراغ رو روشن نگه داریم، هیچ وقت راهمون رو گم نمی کنیم.