معرفی فیلم رفتگان (The Departed)

اگه دنبال یه فیلم جنایی حسابی هستین که تا مغز استخونتون نفوذ کنه و ذهنتون رو درگیر کنه، «رفتگان» همون چیزیه که میخواید. این فیلم شاهکار مارتین اسکورسیزی، یه داستان پرپیچ وخم از جاسوس بازی، خیانت و مرزهای نامرئی بین خوب و بد رو براتون روایت میکنه که نفس رو تو سینه حبس میکنه. فیلمی که نه تنها دل منتقدین رو برد و چهار جایزه اسکار، از جمله بهترین فیلم و بهترین کارگردانی رو از آن خودش کرد، بلکه حسابی تو دل تماشاگرها هم جا باز کرد و هنوزم که هنوزه، وقتی صحبت از بهترین فیلم های تاریخ سینما میشه، اسمش می درخشه. «رفتگان» یه اثر به یاد موندنی تو کارنامه اسکورسیزی و بازیگرهای فوق العادش محسوب میشه که ارزش دیدن رو داره، حتی اگه بارها دیده باشیدش.

این فیلم اونقدر پر از پیچیدگی و هیجانه که هر بار میبینیش، یه نکته جدید کشف میکنی و یه لایه پنهان از داستان یا شخصیت ها برات رو میشه. اسکورسیزی با استادی تمام، یه دنیای تاریک و بی رحم رو جلوی چشمهاتون قرار میده که توش مرز بین قانون و بی قانونی، آدم خوب و آدم بد، اونقدر کمرنگ میشه که دیگه نمی تونی تشخیص بدی کی به کیه. یه جورایی انگار تو یه هزارتوی ذهنی گیر افتادی که هر لحظه ممکنه یه اتفاق غیرمنتظره بیفته و کل معادلات رو به هم بریزه. این مقاله یه راهنمای کامله برای آشنایی با این شاهکار سینمایی که میخواد شما رو با تمام زیر و بمش آشنا کنه.

مشخصات شناسنامه ای فیلم رفتگان: یه نگاه سریع به شناسنامه شاهکار اسکورسیزی

خب، اول از همه، بذارین یه نگاهی بندازیم به شناسنامه این رفیق خفن سینما. فیلمی که وقتی اسمش میاد، آدم ناخودآگاه یاد یه عالمه صحنه پر از هیجان و دیالوگ های کوبنده می افته. «رفتگان» یه فیلم عادی نیست، یه تجربه سینماییه!

عنوان	توضیح
نام اصلی	The Departed
نام فارسی	رفتگان / جدامانده / مردگان
سال تولید	۲۰۰۶
کارگردان	مارتین اسکورسیزی
نویسنده	ویلیام موناهان (بر اساس فیلم «اعمال شیطانی»)
ژانر	جنایی، درام، تریلر
مدت زمان	۱۵۱ دقیقه
کشور سازنده	ایالات متحده آمریکا
شرکت تولید کننده	Warner Bros. Pictures
بازیگران اصلی	لئوناردو دی کاپریو، مت دیمون، جک نیکلسون، مارک والبرگ، ورا فارمیگا
امتیازات	IMDb: 8.5/10 | Metacritic: 85/100 | Rotten Tomatoes: 91%
بودجه ساخت	۹۰ میلیون دلار
فروش جهانی	حدود ۲۹۱.۵ میلیون دلار

دیدین چه کارنامه درخشانی داره؟ این فقط شناسنامه ظاهریشه، عمق داستان و بازی هاش خیلی فراتر از این اعداد و ارقامه. همین مشخصات هم نشون میده که با یه فیلم معمولی طرف نیستیم، یه غول سینماییه که باید تجربه اش کنیم.

خلاصه داستان فیلم The Departed: دویدن خرگوش دنبال روباه، یا برعکس؟

تصور کنین تو یه بازی موش و گربه گیر افتادین، ولی اینجا هم موش جاسوسه، هم گربه! داستان «رفتگان» دقیقاً همینه. از یه طرف، یه بچه خوش تیپ و باهوش به اسم کالین سالیوان (مت دیمون) رو داریم که از بچگی زیر پر و بال رئیس مافیای ایرلندی بوستون، فرانک کاستلو (جک نیکلسون) بزرگ شده. کاستلو اون رو میفرسته تو دل پلیس تا براش خبرچینی کنه و بشه چشم و گوشش تو اداره. سالیوان هم اینقدر خوب کار میکنه که تو سیستم پلیس ماساچوست حسابی پیشرفت میکنه و میرسه به جاهای حساس.

از اون طرف، یه پلیس جوون و پرشور به اسم بیلی کاستیگان (لئوناردو دی کاپریو) رو داریم که با وجود هوش و استعدادش، به خاطر پیشینه خونوادگیش که یه جورایی به دنیای خلاف نزدیکه، همیشه تو اداره پلیس زیر ذره بینه. کاپیتان کوینان و گروهبان دیگنوم (مارک والبرگ) که میخوان یه نفر رو بفرستن تو دل باند کاستلو، کاستیگان رو انتخاب می کنن. اون هم مجبور میشه هویت واقعیش رو کنار بذاره و به عنوان یه خلافکار وارد باند بشه تا از کاستلو خبر بیاره.

حالا دو تا جاسوس داریم، هر کدوم تو جبهه دشمن، بدون اینکه از هویت اون یکی خبر داشته باشن. وظیفه اصلی هر دوشون چیه؟ پیدا کردن جاسوس حریف! تصور کنین چه تنشی ایجاد میشه! سالیوان باید جاسوس پلیس رو پیدا کنه و کاستیگان هم باید خبرچین کاستلو رو لو بده. این تقابل هوشمندانه، خیانت های پشت پرده و تلاش های هر کدوم برای اینکه هویت واقعی خودش رو حفظ کنه و هویت اون یکی رو فاش کنه، کل داستان رو به جلو میبره و لحظه به لحظه هیجانش رو بیشتر میکنه. البته حواستون باشه، تو این بخش از جزئیات پایانی داستان خبری نیست، چون هیجان فیلم به همین کشمکش هاشه و حیفه اگه داستان براتون لو بره!

«وقتی تصمیم میگیری چیزی باشی، میتونی باشی. این چیزیه که تو کلیسا بهت نگفتن. وقتی سن تو بودم، اونا میگفتن ما یا پلیس میشیم یا جنایتکار … امروز چیزی که من بهت میگم اینه که وقتی یه اسلحه پر به سمتت نشونه رفته، چه فرقی میکنه کی باشی؟»

– فرانک کاستلو

بازیگران و نقش آفرینی های ماندگار: تیمی که ترکوند!

«رفتگان» رو نمیشه بدون بازیگرهای درجه یکش تصور کرد. اسکورسیزی یه تیم رویایی رو دور هم جمع کرده که هر کدومشون تو نقش خودشون غوغا کردن و کاری کردن که این فیلم تو ذهن همه بمونه. بیایید نگاهی بندازیم به این ستاره ها و نقش های فراموش نشدنیشون:

لئوناردو دی کاپریو (بیلی کاستیگان): یه پلیس در پوست یه خلافکار

لئوناردو دی کاپریو اینجا واقعاً سنگ تموم گذاشته. نقش بیلی کاستیگان، پلیسی که مجبور میشه وارد دنیای خلاف بشه و نقش یه گنگستر رو بازی کنه، از اون نقش هایی نیست که هر کسی از پسش بربیاد. بیلی دائم بین دو دنیا در نوسانه: دنیای قانون و دنیای جرم. این کشمکش درونی، اون رو به مرز جنون میکشونه. دی کاپریو تونسته این فشار روانی، اضطراب و از هم پاشیدن شخصیت رو به بهترین شکل ممکن به تصویر بکشه. نگاه های خسته، صورت پر از عرق، و اون استرسی که تو وجودش موج میزنه، همش نشان از بازی درخشانشه. واقعاً حس میکنی این آدم داره دیوونه میشه و مرز بین هویت واقعیش و نقشی که بازی میکنه، دیگه براش مشخص نیست.

مت دیمون (کالین سالیوان): جاه طلب و بی رحم

از اون طرف، مت دیمون رو داریم در نقش کالین سالیوان، جاسوس کاستلو تو اداره پلیس. سالیوان یه جاه طلب تمام عیاره که پله های ترقی رو با بی رحمی و زیرکی طی میکنه. اون یه چهره آروم و موجه داره، ولی پشت این ظاهر، یه مغز متفکر و بی احساس پنهان شده. دیمون تونسته اون زیرکی، حیله گری و بی تفاوتی رو به خوبی نشون بده. سالیوان دقیقاً نقطه مقابل بیلیه؛ یکی داره له میشه زیر فشار نقش، اون یکی داره از نقشش لذت میبره و سوءاستفاده میکنه. تقابل این دو تا شخصیت، موتور اصلی فیلمه و بازی دیمون هم مکمل عالی برای دی کاپریو هست.

جک نیکلسون (فرانک کاستلو): جنون در قامت یک رئیس

اصلاً مگه میشه از «رفتگان» حرف زد و از جک نیکلسون نگفت؟ نقش فرانک کاستلو، رئیس مافیا، یه شاهکار به تمام معناست. نیکلسون تو این نقش دیوونگی، کاریزما، خشونت و گاهی اوقات یه جور بامزگی شیطانی رو با هم ترکیب کرده که آدم رو میخکوب میکنه. صحنه هایی که اون بازی میکنه، پر از انرژی و غیرقابل پیش بینیه. کاستلو یه شخصیت چندوجهیه که همزمان هم میشه ازش ترسید، هم از حرفاش لذت برد و هم از جنونش وحشت کرد. نیکلسون تو این فیلم دوباره نشون میده که چرا یه افسانه تو سینماست و بازیگریش اصلاً تکرار شدنی نیست.

مارک والبرگ (گروهبان دیگنوم): یه مکمل طوفانی

مارک والبرگ شاید نقش مکمل داشته باشه، ولی از اون مکمل هاییه که بیشتر از خیلی از نقش های اصلی تو ذهن آدم میمونه! گروهبان دیگنوم یه کاراکتر عصبی، تندخو و فوق العاده باحال با دیالوگ های پر از متلک و فحش های بامزه است. والبرگ اونقدر خوب این نقش رو بازی کرده که برای همین نقش نامزد اسکار هم شد. اون تیکه کلام هاش و واکنش های بی پروای دیگنوم، واقعاً رنگ و لعاب خاصی به فیلم میده و تو اوج خشونت و درام، لحظات فراموش نشدنی خلق میکنه.

ورا فارمیگا (مدولین مادن): نقطه اتصال دراماتیک

ورا فارمیگا در نقش دکتر مدولین مادن، روانشناس پلیس، شاید تو دنیای پر از مرد و خشونت «رفتگان» یه نفس تازه باشه. اون نقطه مشترک بیلی و کالینه و هر دو نفر به نوعی باهاش ارتباط دارن. فارمیگا تونسته یه شخصیت پیچیده رو به تصویر بکشه که هم تو کارش حرفه ایه، هم درگیر یه مثلث عشقی عجیب میشه. نقش اون نه تنها بعد انسانی و عاطفی فیلم رو پررنگ تر میکنه، بلکه به بحران هویت بیلی هم کمک میکنه تا بیشتر خودش رو نشون بده.

کلاً این تیم بازیگری، با اون شیمی و تعامل قشنگشون، یه جورایی از «رفتگان» یه اثر جاودانه ساختن. همه در جای خودشون عالی بودن و این هماهنگی باعث شد فیلم به اون اوجی که باید، برسه.

کارگردانی مارتین اسکورسیزی: امضای یه استاد واقعی

کی بهتر از مارتین اسکورسیزی می تونه یه همچین داستان پیچیده ای رو اینقدر خیره کننده بسازه؟ وقتی صحبت از فیلم های گنگستری و جنایی میشه، اسکورسیزی یه اسم بزرگه. اون نه تنها یه داستان رو روایت میکنه، بلکه یه جهان رو میسازه، یه دنیای پر از جزئیات، خشونت، وفاداری و خیانت. تو «رفتگان»، اسکورسیزی با استادی تمام، دنیای زیرزمینی بوستون رو به تصویر میکشه؛ دنیایی که توش خلافکارها و پلیس ها، مرزهای اخلاقی شون رو گم کردن و همه چیز تو یه خاکستری مبهم غرق شده.

سبک کارگردانی اسکورسیزی تو این فیلم واقعاً دیدنیه. اون از تدوین سریع و پرریتم (که کار تلما شونمیکر، تدوین گر ثابت و نابغه اسکورسیزیه) استفاده میکنه تا تعلیق رو تا نهایت بالا ببره. هر صحنه با یه ریتم نفس گیر پیش میره و شما رو تو دل ماجرا میکشونه. موسیقی متن و فیلمبرداری هم دست به دست هم دادن تا فضای سنگین و پر از اضطراب فیلم رو تشدید کنن. اسکورسیزی استاد اینه که چطور از عناصر دیداری و شنیداری برای القای حس و حال به مخاطب استفاده کنه. اون با هوش و ذکاوت خاصی، صحنه های خشونت بار رو بدون اینکه غیرضروری باشن، طوری نشون میده که تأثیر خودشون رو بذارن و واقعیت بی رحم اون دنیا رو به تصویر بکشن.

شاید مهم ترین نکته تو کارنامه اسکورسیزی، گرفتن اولین اسکار بهترین کارگردانی برای همین فیلم باشه. بعد از سال ها نامزدی و ساختن کلی فیلم شاهکار، بالاخره آکادمی اسکار حق رو به حق دار رسوند و این جایزه رو به مردی داد که عمری رو صرف روایت داستان های عمیق و تکان دهنده کرده بود. «رفتگان» نه تنها یه فیلم جنایی عالیه، بلکه یه دستاورد بزرگ برای اسکورسیزی محسوب میشه که جایگاهش رو به عنوان یکی از بزرگترین کارگردانان تاریخ سینما تثبیت کرد.

درونمایه ها و مفاهیم اصلی در فیلم رفتگان: چیزی فراتر از یه فیلم گنگستری

رفتگان فقط یه فیلم اکشن و جنایی نیست؛ یه لایه عمیق تر داره که آدمو به فکر میندازه و کلی مفهوم عمیق رو مطرح میکنه. این فیلم پر از درونمایه هاییه که باعث میشه بعد از دیدنش تا مدت ها تو ذهنت بچرخه و بهش فکر کنی. بیایید بعضی از این مفاهیم رو بررسی کنیم:

بحران هویت: گم شدن در نقشی که بازی می کنی

شاید اصلی ترین درونمایه «رفتگان»، همون بحران هویت باشه. بیلی کاستیگان و کالین سالیوان، هر دو نقش هایی رو بازی میکنن که بهشون تعلق ندارن. بیلی که پلیسه، باید خلافکار بشه؛ کالین که خلافکاره، باید پلیس باشه. این نوسان بین هویت واقعی و هویت ساختگی، اونا رو به جنون میکشونه. بیلی دیگه نمیدونه واقعاً کیه، آیا پلیسه یا یه گنگستر؟ مرزها انقدر براش مبهم میشن که سلامت روانش به خطر میفته. این فیلم بهمون نشون میده که چقدر سخته وقتی مجبور باشی کسی باشی که نیستی، و چطور این نقش بازی کردن میتونه آدم رو از درون داغون کنه.

خیانت و وفاداری: رویارویی ابدی

تو دنیای «رفتگان»، خیانت و وفاداری مثل دو روی یه سکه هستن که مدام با هم درگیرن. هر کسی به یکی وفاداره و به یکی دیگه خیانت میکنه. پلیس به پلیس، گنگستر به گنگستر، حتی دوست به دوست. فیلم نشون میده که تو یه دنیای فاسد، وفاداری یه مفهوم نسبیه و هر کسی ممکنه برای نجات خودش یا رسیدن به هدفش، دست به خیانت بزنه. این تقابل دائمی، یه فضای بی اعتمادی رو ایجاد میکنه که نفس آدمو بند میاره.

مرزهای مبهم خیر و شر: هیچکس کاملاً خوب یا کاملاً بد نیست

یکی از قشنگ ترین نکات فیلم اینه که هیچ شخصیت کاملاً سفیدی یا کاملاً سیاهی نداره. فرانک کاستلو، رئیس مافیا، با تمام جنون و خشونت و بی رحمیش، یه جورایی برای کالین سالیوان حکم پدر رو داره و بهش نصیحت های فلسفی میده. بیلی کاستیگان، پلیس قصه، برای نفوذ باید دست به کارهای خلاف بزنه و حتی آدم بکشه. این فیلم بهمون نشون میده که تو دنیای واقعی، خط کشی بین خوب و بد همیشه واضح نیست و آدما تو موقعیت های مختلف میتونن کارهای متفاوتی انجام بدن.

فساد در نهادها: همه جا کثیفه!

«رفتگان» فقط فساد مافیا رو نشون نمیده، بلکه به وضوح فساد تو دل اداره پلیس رو هم به تصویر میکشه. وجود کالین سالیوان تو رده های بالای پلیس، نشون میده که چطور قدرت میتونه یه سازمان رو از درون پوسیده کنه. این فساد سیستمی، به بی اعتمادی بین نیروهای خودشون هم دامن میزنه و باعث میشه حتی بهترین ها هم نتونن به هم اعتماد کنن.

رابطه پدران و پسران: ارثیه های ناخواسته

رابطه پدر و پسری تو این فیلم خیلی پررنگه. کاستلو برای کالین مثل یه پدره که اون رو از بچگی تربیت کرده. از اون طرف، کوینان هم برای بیلی حکم یه پدر رو داره و اونو وارد این بازی خطرناک میکنه. این روابط، نشون دهنده نوعی ارثیه است که از نسل قبل به نسل بعد منتقل میشه؛ ارثیه ای از خشونت، خلاف و یه زندگی پر از انتخاب های سخت.

نمادگرایی موش: نمادی از بی اعتمادی و خیانت

پایان فیلم، با اون صحنه موش که تو اتاق سالیوان ظاهر میشه، خیلی معنی داره. موش از دیرباز نماد خیانت، کثیفی و بی اعتمادی بوده. اسکورسیزی خودش هم اشاره کرده که این موش، نماد اون جاسوس ها و اون حس بی اعتمادیه که تو کل فیلم موج میزنه و بعد از ۱۱ سپتامبر تو جامعه آمریکا هم پررنگ شده بود. این یه جورایی مهر تأییدی میزنه به تمام چیزهایی که تو فیلم دیدیم؛ اینکه هیچ کس در امان نیست و همیشه یه موش تو کار هست.

جوایز و افتخارات: اسکاری که حقش بود!

این فیلم همینجوری الکی که بهترین فیلم اسکار نشده، کلی دلیل پشتش داره! «رفتگان» تو مراسم اسکار سال ۲۰۰۷، واقعاً گل کاشت و ۴ تا جایزه مهم رو برد. این جایزه ها نه تنها مهر تأییدی بودن بر کیفیت فیلم، بلکه جایگاهش رو تو تاریخ سینما محکم کردن. بریم ببینیم چه جوایزی رو به خونه برد:

• بهترین فیلم: این مهم ترین جایزه اسکار بود که «رفتگان» تونست بگیره. رقابت خیلی سختی داشت ولی بالاخره پیروز شد.
• بهترین کارگردانی (مارتین اسکورسیزی): بالاخره بعد از چندین بار نامزدی و کلی فیلم شاهکار، اسکورسیزی تونست این جایزه رو ببره. خیلی ها معتقدن این اسکار، حق سال ها تلاش و نبوغ اون بود.
• بهترین تدوین (تلما شونمیکر): تدوین بی نظیر فیلم که ریتم سریع و هیجان رو حفظ میکرد، واقعاً شایسته تقدیر بود. شونمیکر یکی از بهترین تدوین گرهای دنیاست و همکاریش با اسکورسیزی همیشه نتیجه های درخشانی داشته.
• بهترین فیلمنامه اقتباسی (ویلیام موناهان): فیلمنامه که اقتباسی از یه فیلم هنگ کنگی بود، اونقدر خوب بازنویسی و بومی سازی شده بود که تونست اسکار فیلمنامه اقتباسی رو هم از آن خودش کنه.

جدای از این چهار تا جایزه اسکار، مارک والبرگ هم برای بازی فوق العادش تو نقش گروهبان دیگنوم، نامزد جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد که اگه میبرد هم اصلاً تعجب آور نبود، چون واقعاً درخشید.

البته جوایز «رفتگان» فقط به اسکار محدود نمیشه. این فیلم تو کلی جشنواره دیگه هم جوایز مهمی رو درو کرد، مثل:

• جایزه بهترین کارگردانی از گلدن گلوب برای اسکورسیزی.
• چندین جایزه از انجمن های منتقدان مختلف تو آمریکا و بریتانیا (بفتا).

این همه جایزه و تحسین، نشون میده که «رفتگان» یه اتفاق مهم تو سینما بود و تونست هم دل منتقدان رو به دست بیاره، هم تماشاگرها رو راضی نگه داره. واقعاً شاهکاریه که کمتر پیش میاد.

نقد و نظرات منتقدان درباره فیلم The Departed: حرف حساب منتقدا چیه؟

وقتی یه فیلم این همه جایزه میبره، معلومه که منتقدها حسابی ازش راضی بودن. «رفتگان» از همون اول که اکران شد، نظر منتقدان رو جلب کرد و امتیازات خیلی بالایی رو به خودش اختصاص داد. مثلاً تو سایت متاکریتیک امتیاز ۸۵ از ۱۰۰ رو گرفت که یعنی تحسین جهانی! یا تو راتن تومیتوز ۹۱٪ نقد مثبت داره.

بیشتر منتقدا روی چند تا نکته اصلی تأکید داشتن:

• بازی های درخشان: تقریباً همه متفق القول بودن که بازی های دی کاپریو، دیمون و به خصوص جک نیکلسون، فوق العاده بوده. نیکلسون تو نقش کاستلو، بارها و بارها تحسین شد و خیلیا معتقدن یکی از بهترین نقش آفرینی های کارنامه اشه.
• کارگردانی اسکورسیزی: سبک کارگردانی، ریتم، تدوین و فضاسازی اسکورسیزی هم حسابی مورد ستایش قرار گرفت. خیلیا این فیلم رو یه بازگشت قدرتمند برای اسکورسیزی میدونستن.
• فیلمنامه پرکشش: داستان پیچیده و پر از تعلیق فیلم، که تا آخرین لحظه مخاطب رو تو خودش نگه میداره، یکی دیگه از نقاط قوتش بود. موناهان تونسته بود یه بازسازی عالی از یه فیلم موفق بسازه.
• هیجان و خشونت: خیلی ها از هیجان بالای فیلم و صحنه های اکشن و خشنش که به خوبی تو دل داستان جا گرفته بودن، لذت بردن.

البته همیشه یه سری انتقادهای کوچیک هم هست، مثلاً بعضی ها گفتن که شاید خشونت فیلم بیش از حد بوده یا اینکه ممکنه فیلم برای همه سلیقه ها مناسب نباشه. یا اینکه این فیلم نسبت به بعضی از کارهای قبلی اسکورسیزی مثل «راننده تاکسی» یا «گاو خشمگین» از نظر عمیق بودن کمی سطح پایین تره و بیشتر روی سرگرمی تمرکز داره. ولی در کل، این انتقادها در مقابل سیل تحسین ها، ناچیز بودن و «رفتگان» تونست به عنوان یکی از بهترین فیلم های سال و حتی دهه خودش، خودش رو مطرح کنه.

مقایسه: فیلم رفتگان و اعمال شیطانی (Internal Affairs): اقتباسی که از اصلش زد جلو؟

شاید خیلیا ندونن، ولی «رفتگان» یه بازسازی از یه فیلم هنگ کنگیه به اسم «اعمال شیطانی» (Internal Affairs) که سال ۲۰۰۲ ساخته شده. خب، حالا سوال اینجاست که اسکورسیزی تونست این اقتباس رو به یه اثر مستقل و حتی بهتر تبدیل کنه یا نه؟

شباهت ها و تفاوت های کلیدی

هسته اصلی داستان تو هر دو فیلم یکیه: تقابل بین یه پلیس مخفی که وارد باند خلافکارها میشه و یه خلافکار مخفی که وارد اداره پلیس میشه. این ایده جذاب پایه و اساس هر دو فیلم رو تشکیل میده. اما تفاوت ها کجاست؟

• فضاسازی: «اعمال شیطانی» تو فضای هنگ کنگ و فرهنگ آسیایی اتفاق میفته، در حالی که «رفتگان» داستان رو به بوستون و دنیای مافیای ایرلندی-آمریکایی منتقل میکنه. اسکورسیزی با استادی تمام، فضای شهر بوستون، لهجه ها و فرهنگ خاص اون منطقه رو به خوبی به فیلم تزریق میکنه که باعث میشه کاملاً حس کنی داری یه فیلم آمریکایی می بینی، نه صرفاً یه بازسازی.
• شخصیت پردازی: اسکورسیزی شخصیت ها رو عمیق تر و پیچیده تر میکنه. فرانک کاستلو با بازی جک نیکلسون، یه شخصیت منحصر به فرد و کاریزماتیکه که تو نسخه اصلی کمتر به این شکل بهش پرداخته شده. بحران هویت بیلی و کالین هم تو «رفتگان» با جزئیات بیشتری به تصویر کشیده میشه.
• خشونت و لحن: «رفتگان» معمولاً خشن تر و بی رحم تر از نسخه اصلیه. اسکورسیزی خشونت رو بخشی از واقعیت اون دنیا میدونه و بی پرده تر نشونش میده. لحن فیلم هم تلخ تر و پر استرس تره.
• پایان بندی: هر چند هسته اصلی داستان حفظ میشه، ولی اسکورسیزی تغییراتی تو پایان بندی فیلم ایجاد میکنه که باعث میشه حتی برای کسانی که «اعمال شیطانی» رو دیدن، «رفتگان» همچنان غیرقابل پیش بینی و شوکه کننده باشه.

موفقیت در اقتباس

چیزی که «رفتگان» رو به یه اقتباس موفق تبدیل میکنه اینه که اسکورسیزی صرفاً یه کپی از روی دست فیلم اصلی نساخته. اون ایده اصلی رو گرفته و با دیدگاه و امضای خودش، یه اثر کاملاً جدید و مستقل خلق کرده. اون تونسته داستان رو با فرهنگ و سینمای آمریکا همخوان کنه و بهش یه روح تازه ببخشه. خیلیا حتی «رفتگان» رو از نسخه اصلیش بهتر میدونن، چون تونسته با بازی های قوی تر، کارگردانی بی نظیر و عمق بخشیدن به مفاهیم، خودش رو از سایه «اعمال شیطانی» بیرون بکشه و به یه شاهکار تبدیل بشه. در واقع، اسکورسیزی با این فیلم نشون داد که اقتباس فقط کپی کردن نیست، بلکه خلق دوباره اس.

دیالوگ های ماندگار فیلم رفتگان: حرفایی که تو گوشت میمونه

بعضی وقتا یه جمله، از هزار تا صحنه بیشتر تو ذهن آدم میمونه. «رفتگان» هم پر از این دیالوگ های کوبنده و به یاد موندنیه که ماهیت شخصیت ها و درونمایه های فیلم رو به خوبی نشون میده. اینا فقط چند نمونه از حرف هایی هستن که فرانک کاستلو و بقیه شخصیت ها میزنن و تا مدت ها تو گوشت میمونه:

• فرانک کاستلو: «خیرخواهی این نیست که جلوی سگ گرسنه استخون بندازی! اینه که وقتی به اندازه یه سگ گرسنه شدی، هرچی داری با اون سگ تقسیم کنی!»
• فرانک کاستلو: «هیچکس بهت دو دستی تقدیمش نمیکنه. باید با چنگ و دندون بدستش بیاری.»
• فرانک کاستلو: «من نمیخوام محصول محیط اطرافم باشم، میخوام محیط اطرافم محصول من باشه.»
• گروهبان دیگنوم: «نظر من درباره جاسوس ها اینه که اونها مثل قارچ هستند، بهشون غذا نده و توی تاریکی نگهشون دار!»
• مدولین: (بعد از جلسه مشاوره) «چرا همیشه آخرین بیمار روز سخت ترینه؟»
  بیلی کاستیگان: «چون خسته ای و طرف واست مهم نیست.»
• فرانک کاستلو: «می دونی از چیه رستوران خوشم میاد؟»
  بیلی کاستیگان: «غذای لعنتی؟ … نمی دونم!»
  فرانک کاستلو: «از غذا خوردن آدم ها … خیلی چیزا میشه ازش فهمید!»

این دیالوگ ها فقط حرف نیستن، عصاره ای از فلسفه زندگی شخصیت ها و تلخی دنیایین که اسکورسیزی ساخته. هر کدوم یه جورایی ماهیت یه آدم رو نشون میدن، یه درس تلخ یا یه نگاه عمیق به انسان و انتخاب هاش.

فروش گیشه و موفقیت تجاری فیلم: پول پارو کرد!

خب، تا اینجا که کلی از خوبی ها و جوایز «رفتگان» گفتیم. حالا ببینیم این همه تعریف و تمجید، تو گیشه هم جواب داد یا نه؟ باید بگم که «رفتگان» تو گیشه هم حسابی موفق بود و برای اسکورسیزی رکوردهای جدیدی رو به ثبت رسوند.

این فیلم با بودجه ای حدود ۹۰ میلیون دلار ساخته شد که برای یه فیلم هالیوودی با این همه ستاره، بودجه منطقی به حساب میاد. اما نکته جالب اینجاست که تو اولین آخر هفته اکرانش تو آمریکا، تونست حدود ۲۷ میلیون دلار بفروشه! این رقم برای اسکورسیزی یه رکورد بود، چون «رفتگان» تنها فیلم اون بود که تو هفته اول اکرانش تونست صدرنشین جدول فروش بشه. این نشون میده مردم چقدر مشتاق دیدن این فیلم بودن.

در کل، «رفتگان» تو آمریکا بیش از ۱۳۲ میلیون دلار فروش داخلی داشت. اما فروش جهانیش واقعاً خیره کننده بود و به حدود ۲۹۱.۵ میلیون دلار رسید. این یعنی فیلم تقریباً سه برابر بودجه ساختش پول درآورد که برای سازندگانش یه موفقیت بزرگ تجاری محسوب میشه. این فروش بالا، نه تنها نشون دهنده محبوبیت فیلم بین مردم بود، بلکه ثابت کرد که یه فیلم جنایی درام باکیفیت و عمیق، میتونه تو گیشه هم حسابی موفق عمل کنه و مخاطب رو جذب خودش کنه.

سخن پایانی و نتیجه گیری: چرا رفتگان رو باید دید؟

اگه تا اینجا باهام بودین، احتمالاً متوجه شدین که «رفتگان» یه فیلم معمولی نیست؛ یه شاهکار تمام عیاره که از هر نظر ارزش دیدن داره. این فیلم فقط یه داستان هیجان انگیز از پلیس و خلافکار نیست، بلکه یه سفر عمیق به تاریک ترین گوشه های ذهن انسان، به مرزهای اخلاق و به مفهوم هویت. مارتین اسکورسیزی با تیم بازیگری بی نظیرش، تونسته یه دنیای واقعی و خشن رو به تصویر بکشه که توش هیچکس کاملاً خوب یا کاملاً بد نیست.

از بازی های فراموش نشدنی لئوناردو دی کاپریو و مت دیمون که نقش دو جاسوس رو بازی می کنن و در مرز جنون قرار می گیرن، تا نقش آفرینی بی باک و کاریزماتیک جک نیکلسون به عنوان رئیس مافیا، و البته طنازی های تند و تیز مارک والبرگ، همه و همه دست به دست هم دادن تا «رفتگان» رو به یه تجربه سینمایی بی بدیل تبدیل کنن. این فیلم نه تنها از نظر فنی و کارگردانی (که اسکار بهترین کارگردانی رو برای اسکورسیزی به ارمغان آورد) بی نقصه، بلکه از نظر مفاهیم و درونمایه هایی مثل خیانت، وفاداری، فساد و بحران هویت، حرف های زیادی برای گفتن داره.

«رفتگان» یه فیلمیه که بارها میتونی ببینیش و هر بار یه چیز جدید ازش کشف کنی. اگه هنوز این شاهکار رو ندیدی، حتماً وقت بذار و ببینش. و اگه دیدیش، یه بار دیگه بهش فرصت بده تا از زاویه جدیدی بهت نگاه کنه. قول میدم پشیمون نمیشی!