یادداشت؛
عضو هییت علمی دانشگاه عنوان کرد که استقلال در سیاست خارجی، حفظ منزلت ایرانی و خودباوری، سه گمشده ایرانیان در آستانه انقلاب اسلامی بودند که امام خمینی(ره) احیای این ارزش ها را از اهداف اصلی قرار دادند.
خبرگزاری علم و فناوری لیجار – *بشیر اسماعیلی؛ استقلال در سیاست خارجی، حفظ شان و منزلت ایرانی در مقابل بیگانگان و خودباوری، سه گمشده ایرانیان در آستانه انقلاب اسلامی بودند که امام خمینی (ره)، احیای این ارزش های از دست رفته را از اهداف اصلی انقلاب قرار دادند. در زمینه شان و منزلت پایمال شده ایرانیان، موارد بسیاری در تاریخ معاصر قابل ذکر است که از این میان شاید قانون ننگین کاپیتولاسیون به عنوان نمونه ای نمادین قابل توجه باشد.
از دوره قاجاریه؛ آمریکا، بریتانیا، روسیه و برخی دولت های اروپایی از حقوقی مشابه با حق کاپیتولاسیون در ایران برخوردار بودند. در برخی از معاهدات، درج عبارت «کامله الوداد» هم ردیف با اعطای امتیازاتی مشابه با کاپیتولاسیون تلقی می شد.
در فاصله زمانی بین سقوط قاجاریه تا پهلوی دوم با تلاش و اهتمام برخی از نخبگان سیاسی وقت کاپیتولاسیون در ایران به حالت تعلیق درآمده بود؛ اما سال 43 مجدداً این قانون در راستای حمایت از مستشاران نظامی آمریکا در ایران به تصویب رسید و مخالفت های برخی از نمایندگان وقت هم با این قانون نتیجه ای در برنداشت.
همان سال امام خمینی (ره) سخنرانی شدیداللحنی علیه قانون کاپیتولاسیون را در شهر قم ایراد کردند که ازجمله فراز های معروف آن این جملات بود: «.. چنانچه کسی سگ آمریکایی را زیر بگیرد از او مواخذه می کنند؛ اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد، مواخذه می کنند. چنانچه یک آشپز آمریکایی شاه ایران را زیر بگیرد، بزرگ ترین مقام را زیر بگیرد، هیچ کس حق تعرض ندارد…»
این بیانات در نهایت موجب تبعید امام خمینی (ره) به ترکیه در آبان 1343 شد. قانون کاپیتولاسیون که به استناد بند دوم کنوانسیون وین، امتیازات اجحاف آمیزی به مستشاران آمریکایی در ایران اعطا کرده بود عاقبت 23 اردیبهشت 1359 توسط جمهوری اسلامی ایران لغو شد.
امام خمینی (ره) با علم به اینکه سال های متمادی، حکام بی کفایت و سلسله های وابسته، موجب تحقیر ایرانیان در برابر بیگانه شده اند به ترمیم این زخم دردناک و کهنه مبادرت کرد. بدین روی هر دو ابرقدرت شرق و غرب در آن زمان با موضعی شجاعانه و قاطع از سوی امام خمینی (ره) مواجه شدند؛ عدم تعهد حقیقی که پیشتر توسط رهبران متمایل به گریز از مرکز به طور مقدماتی به وجود آمد در ایران و توسط امام (ره) فعلیت یافت.
در همین راستا، دیدار دیپلماتیک نمادینی ثبت شده که هنوز هم با گذشت سال ها از آن، واجد رمزگشایی و تآمل است؛ دیدار امام (ره) با ادوارد شواردنادزه وزیر خارجه اتحاد جماهیر شوروی.
به نظر می رسد دیدار با وزیر امور خارجه وقت ابرقدرت بزرگی مانند شوروی، صرفاً برای ثبت در تاریخ صورت پذیرفته است؛ چراکه احتمالاً هیچ زمان دیگری نماینده دولت یک قدرت جهانی حاضر نشود به مناسباتی که در دیدار با امام خمینی وجود داشت تن دهد.
در این دیدار، شواردنادزه و همراهانش مدتی را منتظر امام می مانند. به محض رسیدن ایشان، امام خمینی بدون این که با کسی دست بدهند یا حتی نگاهی به آنان بیندازند، به همراه مرحوم احمد خمینی در جایگاه خود می نشینند. شواردنادزه با حالت دستپاچگی و صدای لرزان شروع به قرایت متن جوابیه گورباچف که در دست دارد می کند، در همین حال حضرت امام با قطع صحبت وی می فرماید: «به ایشان (گورباچف) بگویید که من می خواستم جلوی شما یک فضای بزرگ تری باز کنم من می خواستم دریچه ای به دنیای بزرگ، یعنی دنیای بعد از مرگ که دنیای جاوید است را برای آقای گورباچف باز کنم و محوراصلی پیام من آن بود. امیدوارم بار دیگر ایشان در این زمینه تلاش کنند.» سپس جلسه را ترک می کنند.
شوادرنادزه درباره این جلسه می گوید: «من در حالی که خیلی هم سردم شده بود، شروع کردم به بیان محتوای این نامه و دیدم که امام چند مرتبه در برخی نقاط سر تکان دادند و بعد فرمودند که این نامه پاسخ نامه من نبود. من هدف اصلی ام این بود که آقای گورباچف را ببرم به یک دنیای جاوید، دنیای پس از مرگ و با یک عالم دیگر آشنا کنم و این جواب من نبود. خلاصه با یک حالتی ایشان از این جلسه بلند شدند و پس از آن من یک احساس نارضایتی کردم. احساس کردم که خیلی تحویل گرفته نشدم.»
شواردنادزه در جای دیگر می گوید: «خلاف انتظارم که تصور می کردم می خواهند من را در جماران به سبک پادشاهان تحقیر کنند، دیدم نه آن روحیه اصلاً در امام نیست. امام چنین روحیه ای ندارد.» امام خمینی (ره) اساسا به رابطه با قدرت های جهانی اعتقادی نداشت و شان ایران را اجل از آن می دانست که با این قدرت های خود برتربین وارد مذاکره شود. به همین دلیل این تنها ملاقات ایشان با نماینده یک قدرت بین المللی محسوب می شود.
چنانچه مشاهده شد، نحوه دیدار و رفتار حضرت امام به گونه ای است که ضمن حفظ مقام معنوی و انسانی در ارتباط با فرد مهمان، حفظ شان و عزت نفس در عدم تمکین در برابر قدرت فایقه و گوشزد کردن غیر مستقیم مقام اسلام و ایران لحاظ شود.
با وجود جنگ تبلیغاتی و عملیات روانی گسترده غرب علیه ایران، جایگاه و شان ایرانیان در ایستادگی در برابر ابرقدرت های جهان برای افکار عمومی بیدار جهان مسجل است. امام خمینی (ره)، اعتماد به نفس در برابر غرب و باور به هویت اسلامی را نه تنها برای ایران که به جهان اسلام یادآوری کرد و الهام بخش جریان نوین بازیابی هویت اسلامی شد.
*استادیار روابط بین الملل و عضو هییت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "امام خمینی(ره) و احیای سیاست خارجی منزلت محور " هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "امام خمینی(ره) و احیای سیاست خارجی منزلت محور "، کلیک کنید.
